"Message" (DOC1) and "Content, Syllabus and Curriculum"(DOC2) describe the principle behind and a broad idea of the proposal.
"सन्देशः" (DOC१), "आधेयं, पाठ्यविषयः, पाठ्यक्रमश्च" (DOC२) च प्रस्तावस्य पृष्ठस्थं मुख्योद्देशं, विस्तृतं विचारं च वर्णयतः ।
Sandeśaḥ" (DOC1), "ādheyaṃ, pāṭhyaviṣayaḥ, pāṭhyakramaśca" (DOC2) ca prastāvasya pr̥ṣṭhasthaṁ mukhyoddeśaṁ, vistr̥taṁ vicāraṁ ca varṇayataḥ.
The FAQs address the specific details―the nuts and bolts of the proposal.
बहुलम् अर्थिताः प्रश्नाः विशिष्टानि विवराणि विदधति – यानि प्रस्तावस्य मूलतत्त्वानि ।
bahulam arthitāḥ praśnāḥ viśiṣṭāni vivarāṇi vidadhati – yāni prastāvasya mūlatattvāni.
The FAQs primarily revolve around the multi-languaging initiative,with some
covering background, together providing a comprehensive picture of the proposal.
बहुलम् अर्थिताः प्रश्नाः पृष्ठभूमिम् अन्तर्भावयित्वा मुख्यतया बहुभाषाप्रयोगस्य उपक्रमं परितः भ्रमन्ति यौ संयुक्तं प्रस्तावस्य व्यापकं चित्रं प्रयच्छतः ।
bahulam arthitāḥ praśnāḥ pr̥ṣṭhabhūmim antarbhāvayitvā mukhyatayā bahubhāṣāprayogasya upakramaṁ paritaḥ bhramanti yau saṃyuktaṃ prastāvasya vyāpakaṃ citraṃ prayacchataḥ.
The Q&Aformat better facilitates choosing, reading and understanding the information.
प्रश्नोत्तराणां प्रारूपं सूचनायाः चयनं, पठनं, अवगमनं च प्रशस्तरूपेण सुकरं करोति ।
praśnottarāṇāṃ prārūpaṁ sūcanāyāḥ cayanaṁ, paṭhanaṁ, avagamanaṁ ca praśastarūpeṇa sukaraṃ karoti.
To facilitate transliteration in the Latin alphabet, each sentence is presented starting on a new line.
लेटिन-वर्णमालायां लिप्यन्तरणं सुकरं कर्तुं प्रत्येकं वाक्यं नवीनपङ्क्त्याम् आरब्धम् अस्ति ।
Leṭina-varṇamālāyāṁ lipyantaraṇaṃ sukaraṃ kartuṃ pratyekaṁ vākyaṁ navīnapaṅktyām
ārabdham asti.
The most common terms in the field are multilingual or plurilingual.
विषयेऽस्मिन् अत्यधिका सामान्या परिभाषा बहुभाषाज्ञः अथवा अनेकभाषाज्ञः इति अस्ति ।
Viṣaye’smin atyadhikā sāmānyā paribhāṣā bahubhāṣājñaḥ athavā anekabhāṣājñaḥ iti asti.
I have adopted the term “multi-languaging” to convey a broad meaning of the correlative, concurrent or simultaneous teaching/learning of multiple languages.
अहं अनेकभाषाणां सहसम्बद्धस्य सङ्गामिनः अथवा युगपद् शिक्षणस्य/अध्ययनस्य च व्यापकम् अर्थं व्यक्तं कर्तुं "बहुभाषाप्रयोगः" इति शब्दस्य प्रयोगं कृतवान् ।
Ahaṁ anekabhāṣāṇāṃ sahasambaddhasya saṅgāminaḥ athavā yugapad śikṣaṇasya/adhyayanasya ca vyāpakam arthaṁ vyaktaṁ kartuṁ "bahubhāṣāprayogaḥ" iti śabdasya prayogaṁ kr̥tavān.
The proposal is about how to simultaneously teach/learn three national languages of India (Hindi, Samskrit and Urdu), one international language (English) and one vernacular/local language (Telugu, which happens to be my mother tongue), all starting from First Class (Grade or Standard).
भारतस्य तिसॄणां राष्ट्रियभाषाणां (हिन्दी, संस्कृतं, उर्दू च), एकस्याः अन्ताराष्ट्रियभाषायाः (आङ्ग्लं), एकस्याः प्रादेशिकभाषायाः/स्थानीयभाषायाः च (तेलुगु, या मम मातृभाषा भवति) सर्वासां प्रथमकक्षातः (कक्ष्या अथवा कक्षा) आरभ्य युगपद् पाठनं/पठनं कथं भवेत् इत्यस्य विषये एषः प्रस्तावः अस्ति ।
Bhāratasya tisr̥̄ṇāṁ rāṣṭriyabhāṣāṇāṁ (hindī, saṁskr̥taṁ, urdū ca), ekasyāḥ antārāṣṭriyabhāṣāyāḥ (āṅglaṁ), ekasyāḥ prādeśikabhāṣāyāḥ/sthānīyabhāṣāyāḥ ca (telugu, yā mama mātr̥bhāṣā bhavati) sarvāsāṃ prathamakakṣātaḥ (kakṣyā athavā kakṣā) ārabhya yugapad pāṭhanaṁ/paṭhanaṁ kathaṁ bhavet ityasya viṣaye eṣaḥ prastāvaḥ asti.
The cornerstone of the proposal is that the content or subject material of each lesson in each class is identical in all five languages and will include material that is representative or encompassing of all five languages.
एतस्य प्रस्तावस्य आधारशिला अस्ति यत्, प्रत्येकं कक्षायां प्रत्येकं पाठस्य आधेयम् अथवा विषयसामग्री सर्वासु पञ्चभाषासु समाना भवेत् । तत्र च तादृशी सामग्री अन्तर्भूता भविष्यति, या सर्वासां पञ्चभाषाणां आदर्शभूता व्यावर्तिका वा भवेत् I
Etasya prastāvasya ādhāraśilā asti yat, pratyekaṁ kakṣāyāṁ pratyekaṁ pāṭhasya ādheyam athavā viṣayasāmagrī sarvāsu pañcabhāṣāsu samānā bhavet. tatra ca tādr̥śī sāmagrī antarbhūtā bhaviṣyati, yā sarvāsāṁ pañcabhāṣāṇāṁ ādarśabhūtā vyāvartikā vā bhavet.
My desire to find a scientific, non-political, non-religious, non-ideological and unattached method to achieve national or linguistic integration of India was the prime motive behind this proposal.
भारतस्य राष्ट्रियम् अथवा भाषिकं एकीकरणं प्राप्तुं वैज्ञानिक्याः, राजनीतिभिन्नायाः, धर्मभिन्नायाः, असैद्धान्तिकायाः, अनिबद्धायाः च पद्धत्याः अन्वेषणस्य मे इच्छा एतस्य प्रस्तावस्य पृष्ठे मुख्यप्रेरणा आसीत् ।
Bhāratasya rāṣṭriyam athavā bhāṣikaṃ ekīkaraṇaṃ prāptuṁ vaijñānikyāḥ, rājanītikabhinnāyāḥ, dharmabhinnāḥ, asaiddhāntikāyāḥ anibaddhāyāḥ ca paddhatyāḥ anveṣaṇasya me icchā etasya prastāvasya pr̥ṣṭhe mukhyapreraṇā āsīt.
I looked upon diverse languages of India as I would look upon a molecular or cellular biological problem and tried to find a solution, completely unattached.
यथा अहं काञ्चन आणविकीं, कोशकीयां जैविकीं वा समस्यां पश्यामि, तथा अहं भारतस्य विविधाः भाषाः अपश्यं ततश्च पूर्णतया अनासक्तभावेन एतस्याः समाधान्वेषणस्य प्रयासम् अकरवम् ।
Yathā ahaṁ kāñcana āṇavikīṁ, kośakīyāṁ jaivikīṁ vā samasyāṁ paśyāmi, tathā ahaṁ bhāratasya vividhāḥ bhāṣāḥ apaśyaṃ tataśca pūrṇatayā anāsaktabhāvena etasyāḥ samādhānveṣaṇasya prayāsam akaravam.
Without appearing to be philosophical, the diversity of nature, the diversity of life in general and the diversity of people and their ways as embodied in their languages and cultures is so beautiful and mesmerizing.
दार्शनिकैः आभासैः विना प्रकृतेः या विविधता, सामान्यतः जीवनस्य या विविधता, जनानां, तेषाम् आचाराणां च या विविधता तेषां भाषासु संस्कृतिषु च यथा मूर्ता अस्ति, सा रमणीया मनोहरा च अस्ति ।
dārśanikaiḥ ābhāsaiḥ vinā prakṛteḥ yā vividhatā, sāmānyataḥ jīvanasya yā vividhatā, janānāṃ, teṣām ācārāṇāṃ ca yā vividhatā teṣāṃ bhāṣāsu saṃskṛtiṣu ca yathā mūrtā asti, sā ramaṇīyā manoharā ca asti.
It raises the question: why are we not celebrating diversity as much as is warranted?
एतत् इमं प्रश्नम् उत्थापयति यत् किमर्थं वयं विविधतां यथान्यायं न श्लाघयामः ?
Etat imaṃ praśnam utthāpayati yat kimarthaṃ vayaṃ vividhatāṃ yathānyāyaṃ na ślāghayāmaḥ ?
To truly celebrate diversity, understanding of others is paramount.
वास्तव्येन विविधतां श्लाघयितुम् अन्येषाम् अवगमनं प्रधानतमं भवति ।
Vāstavyena vividhatāṃ ślāghayitum anyeṣām avagamanaṁ pradhānatamaṃ bhavati.
Understanding of others’ languages provides one concrete window of opportunity toward that goal—hence this project.
अन्यभाषाणाम् अवगमनं तल्लक्ष्यं प्रति अवसरस्य निश्चितं गवाक्षं प्रयच्छति - अत एव एषः प्रकल्पः अस्ति ।
Anyabhāṣāṇām avagamanaṁ tallakṣyaṃ prati avasarasya niścitaṁ gavākṣaṃ prayacchati - ata eva eṣaḥ prakalpaḥ asti.
¶
India’s language question, with no national language accepted by all Indians, even after 73 years of independence, is significant.
स्वतन्त्रतायाः ७३ वर्षेभ्यः अनन्तरमपि सर्वैः भारतीयैः कस्याः अपि राष्ट्रियभाषायाः अस्वीकारेण भारतस्य भाषाप्रश्नः महत्त्वपूर्णः अस्ति ।
Svatantratāyāḥ 73 varṣebhyaḥ anantaramapi sarvaiḥ bhāratīyaiḥ kasyāḥ api rāṣṭriyabhāṣāyāḥ asvīkāreṇa bhāratasya bhāṣāpraśnaḥ mahattvapūrṇaḥ asti.
My wish to find an answer to such a seemingly intractable question was enabled by two factors.
एतादृशस्य बाह्यतः दुःसेव्यस्य प्रश्नस्य उत्तरान्वेषणस्य मे इच्छा द्वाभ्यां कारणाभ्यां समर्थीभूता अभवत् ।
Etādr̥śasya bāhyataḥ duḥsevyasya praśnasya uttarānveṣaṇasya me icchā dvābhyāṁ kāraṇābhyāṃ samarthībhūtā abhavat.
They were:
तौ एवम् आस्ताम्:
Tau evam āstām:
a) My life’s journey, being born, brought up and having spent the first 30 years of my life in India.
a) मम जीवनयात्रा, जन्म, पालनं, स्वजीवस्य आरम्भिकाणां ३० वर्षाणां भारते यापनं च ।
a) Mama jīvanayātrā, janma, pālanaṁ, svajīvasya ārambhikāṇāṃ 30 varṣāṇāṃ bhārate yāpanaṁ ca.
b) My extensive research background and medical teaching experiences—especially my research work on human bone marrow microenvironmental cells, called stromal (supportive tissue-related) fibroblasts or cells.
b) मम विस्तृता संशोधनस्य पृष्ठभूमिः, विस्तृताः वैद्यकीयशिक्षणस्य अनुभवाः च - विशेषरूपेण मानवस्य अस्थिमज्जायाः सूक्ष्मपर्यावरणीयानां कोशिकानां विषये मम संशोधनं, याः संधारीयाः (सहायक-ऊत्या सह सम्मबद्धम्) यौक्तिकोतितन्तुघटकाः अथवा कोशिकाः उच्यन्ते ।
b) Mama vistr̥tā saṁśodhanasya pr̥ṣṭhabhūmiḥ, vistṛtāḥ vaidyakīyaśikṣaṇasya anubhavāḥ ca - viśeṣarūpeṇa mānavasya asthimajjāyāḥ sūkṣmaparyāvaraṇīyānāṁ kośikānāṁ viṣaye mama saṁśodhanaṁ, yāḥ saṃdhārīyāḥ (sahāyaka-ūtyā saha sammabaddham) yauktikotitantughaṭakāḥ athavā kośikāḥ ucyante.
These cells support and educate the hematopoietic (blood-forming) stem or progenitor or precursor cells to become mature blood cells like white blood cells, red blood cells and platelets throughout one’s life.
एताः कोशिकाः जनस्य जीवनपर्यन्तं हीमटोपोयेटिक् (असृक्कर) स्टेम्/काण्डाः वा जन्मदाः वा पुरोगामिन्यः वा कोशिकाः प्रौढरक्तकोशिकाः यथा श्वेत-रक्त-कोशिकाः, शोण-रक्त-कोशिकाः, प्लेटलेट कोशिकाः भवितुं, तासां समर्थनं, शिक्षणं च कुर्वन्ति ।
Etāḥ kośikāḥ janasya jīvanaparyantaṃ hīmaṭopoyeṭik (asṛkkara) sṭem/kāṇḍāḥ vā janmadāḥ vā purogāminyaḥ vā kośikāḥ prauḍharaktakośikāḥ yathā śveta-rakta-kośikāḥ, śoṇa-rakta-kośikāḥ, pleṭaleṭa kośikāḥ bhavituṃ tāsāṃ samarthanaṁ, śikṣaṇaṁ ca kurvanti.
I previously made the important discovery that bone marrow stromal cells, when expanded under specific cell culture conditions, propagated a single pluri-differentiated (simultaneously differentiated into multiple tissue pathways) mesenchymal (connective tissue-related) cell, contrary to the long-held popular belief that they consisted of five different (separately differentiated) mesenchymal cell types.
मया पूर्वं महत्त्वपूर्णं संशोधनं कृतं यत्, अस्थिमज्जायाः संधारीयाः कोशिकाः, यदा निश्चितायां कोशिकासंस्कृतेः परिस्थित्यां विस्तृताः भवन्ति, तदा एकां प्लूरी-विभेदितां (युगपद् बहुविधेषु ऊतिमार्गेषु विभेदितां) मेसेन्कैमल् (यौक्तिकोतिसम्बद्ध) कोशिकां अतन्वन् इति, यत् ताः मेसेन्कैमल् कोशिकानां पञ्चभिन्नप्रकारमयाः (भिन्नतया विभक्ताः) इति दीर्घकालतः धृतायाः लोकरूढायाः मत्याः विपरीतम् आसीत् ।
Mayā pūrvaṁ mahattvapūrṇaṁ saṁśodhanaṁ kṛtaṃ yat, asthimajjāyāḥ saṁdhārīyāḥ kośikāḥ, yadā niścitāyāṁ kośikāsaṁskr̥teḥ paristhityāṁ vistr̥tāḥ bhavanti, tadā ekāṃ plūrī-vibheditāṁ (yugapad bahuvidheṣu ūtimārgeṣu vibheditāṁ) mesenakaimal (yauktikotisambaddha) kośikāṁ atanvan iti, yat tāḥ mesenkaimal kośikānāṃ pañcabhinnaprakāramayāḥ (bhinnatayā vibhaktāḥ) iti dīrghakālataḥ dhṛtāyāḥ lokarūḍhāyāḥ matyāḥ viparītam āsīt.
My work showed co-existence of multiple phenotypes (outward forms and shapes, as distinct from underlying genotype or genetic makeup) within the same cell: “one cell with many different faces.”
मम कार्यं एकस्यामेव कोशिकायां अनेकेषां फीनोटैप् इत्येतेषां (बाह्यरूपाणि बाह्याकाराः च यद्वत् मौलिकात् जीनोटैप् इत्यस्मात् अथवा मौलिकायाः आनुवंशिकरचनायाः भिन्नाः) सहवर्त्तनं प्रादर्शयत् - "एका कोशिका विभिन्नैः मुखैः सह ।"
Mama kāryaṁ ekasyāmeva kośikāyāṁ anekeṣāṁ phenoṭāipsa ityeteṣāṁ (bāhyarūpāṇi bāhyākārāḥ ca yadvat maulikāt jīnoṭaip ityasmāt athavā maulikāyāḥ ānuvaṃśikaracanāyāḥ bhinnāḥ) sahavarttanaṃ prādarśayat "ekā kośikā vibhinnaiḥ mukhaiḥ saha."
Mundane-sounding stromal fibroblasts proved in fact to be mesenchymal stem cells that have the potential to give rise to various connective tissues of the body, like muscle cells, bone cells, fat cells, etc.
साधारणशब्दः इव श्रुताः संधारीयाः यौक्तिकोतितन्तुघटकाः वास्तव्येन मेसेन्कैमल्-स्टेम-कोशिकाः सिद्धाः जाताः, यासु शरीरस्य विविधाः यौक्तिकाः ऊतीः जनयितुं क्षमता अस्ति, यथा - पेश्याः कोशिकाः, अस्थीनां कोशिकाः, वसायाः कोशिकाः इत्यादिकम् ।
sādhāraṇaśabdaḥ iva śrutāḥ saṃdhārīyāḥ yauktikotitantughaṭakāḥ vāstavyena mesenkaimal-sṭema-kośikāḥ siddhāḥ jātāḥ, yāsu śarīrasya vividhāḥ yauktikāḥ ūtīḥ janayituṃ kṣamatā asti, yathā - peśyāḥ kośikāḥ, asthīnāṁ kośikāḥ, vasāyāḥ kośikāḥ ityādikam.
In any event, different languages may be viewed as different phenotypic expressions of the same human thought process.
यथा तथा भवतु भिन्नभाषाः एकस्याः एव मानवविचारप्रक्रियायाः भिन्नानां फीनोटैपिक-अभिव्यक्तीनां रूपेण द्रष्टुं शक्यन्ते ।
yathā tathā bhavatu bhinnabhāṣāḥ ekasyāḥ eva mānavavicāraprakriyāyāḥ bhinnānāṁ phīnoṭaipika-abhivyaktīnāṁ rūpeṇa draṣṭuṁ śakyante.
I hope that the conceptual parallelism between my multi-languaging proposal and my previous pluri-differentiated stem-cell discovery is evident.
मम बहुभाषाप्रयोगप्रस्तावस्य, मम प्लूरी-विभेदित-संधार-कोशिकासम्बद्धस्य पूर्वसंशोधनस्य च मध्ये वैचारिकसमानता स्पष्टा अस्ति इति मे आशा ।
Mama bahubhāṣāprayogaprastāvasya, mama plūrī-vibhedita-saṁdhāra-kośikāsambaddhasya pūrvasaṁśodhanasya ca madhye vaicārikasamānatā spaṣṭā asti iti me āśā.
¶
As was important, along the way and as a part of my research, I became experienced in many analytical skills, techniques and thought processes of general value and that can be extended beyond molecular and cell biology.
मम शोधस्य भागत्वेन शोधमार्गे च यथा महत्त्वपूर्णम् आसीत्, तथा अनेकेषु विश्लेषणात्मकेषु कौशलेषु, कार्यविधिषु, सामान्यमूल्यस्य विचारप्रक्रियासु च अहं अनुभवी अभवं, सः च घनाणुजीवविज्ञानात्, कोशिकाजीवविज्ञानात् च अग्रे विस्तारयितुं शक्यते ।
Mama śodhasya bhāgatvena śodhamārge ca yathā mahattvapūrṇam āsīt, tathā anekeṣu viśleṣaṇātmakeṣu kauśaleṣu, kāryavidhiṣu, sāmānyamūlyasya vicāraprakriyāsu ca ahaṃ anubhavī abhavaṃ, saḥ ca ghanāṇujīvavijñānāt, kośikājīvavijñānāt ca agre vistārayituṃ śakyate.
That paved the way for the conception of this language proposal and the potentially powerful teaching aid, Wordbook (as under FAQ 4).
तत् एतस्य भाषायाः प्रस्तावस्य, सम्भाव्यतया प्रबल-शिक्षण-साधनस्य, शब्दपुस्तिकायाः (बहुलम् अर्थिताः प्रश्नाः ४ मध्ये) च भावनायै मार्गं व्यरचयत् I
tat etasya bhāṣāyāḥ prastāvasya, sambhāvyatayā prabala-śikṣaṇa-sādhanasya, śabdapustikāyāḥ (bahulam arthitāḥ praśnāḥ 4 madhye) ca bhāvanāyai mārgaṁ vyaracayat.
I thought it would be appropriate to mention the above because I may seem to be the most unlikely person to try tackling as daunting a problem as that of language in India, but I approached it by a route never trodden before.
उपर्युक्तः उल्लेखः योग्यः भवेत् इति मया चिन्तितं यतः अहं भारते भाषासमस्या इव त्रासजनकसमस्यायाः विधाने यतितुं असम्भाव्यतमः जनः प्रतिभायां परन्तु अहं तां तेन मार्गेण उपगतः यत्र पूर्वं न कदापि पदन्यासं कृतम् I
Uparyuktaḥ ullekhaḥ yogyaḥ bhavet iti mayā cintanaṁ yataḥ ahaṃ bhārate bhāṣāsamasyā iva trāsajanakasamasyāyāḥ vidhāne yatituṃ asambhāvyatamaḥ janaḥ pratibhāyāṃ parantu ahaṃ tāṃ tena mārgeṇa upagataḥ yatra pūrvaṃ na kadāpi padanyāsaṃ kṛtam.
To summarize, the most important, original and crucial point I wish to make is that identical content in different languages is more efficient than the current method of different content in different languages.
सङ्क्षेपतः अतीव महत्त्वपूर्णः मूलभूततमः अधिकं निर्णयकः च आशयः यम् अहं स्थापयितुम् इच्छामि, सः अस्ति यत्, प्रचलितपद्धतेः भिन्नभाषासु असमानाधेयस्य अपेक्षया तासु समानाधेयं साधकतरं भवति इति ।
saṅkṣepataḥ atīva mahattvapūrṇaḥ mūlabhūtatamaḥ adhikaṃ nirṇayakaḥ ca āśayaḥ yam ahaṁ sthāpayitum icchāmi, saḥ asti yat, pracalitapaddhateḥ vibhinnabhāṣāsu asamānādheyasya apekṣayā tāsu samānādheyaṃ sādhakataraṃ bhavati iti.
I also provide guiding principles for choosing lessons and creating supplementary materials like Wordbook.
पाठस्य चयनार्थं, शब्दपुस्तिका-सदृश्याः सहायक-सामग्र्याः निर्माणार्थं च अहं मार्गदर्शकसिद्धान्तम् अपि प्रयच्छामि ।
Pāṭhasya cayanārthaṁ, śabdapustikā-sadr̥śyāḥ sahāyaka-sāmagryāḥ nirmāṇārthaṁ ca ahaṁ mārgadarśakasiddhāntam api prayacchāmi.
Finally, I answer a series of questions below, providing a comprehensive view of the proposal.
अन्ते अधः प्रश्नानां शृङ्खलायाः उत्तरं दत्त्वा अहं प्रस्तावस्य व्यापकदृष्टिं प्रयच्छामि I
Ante adhaḥ praśnānāṁ śr̥ṅkhalāyāḥ uttaraṃ dattvā ahaṃ prastāvasya vyāpakadṛṣṭiṃ prayacchāmi.
The term ML Wordbook is new, although it is analogous sounding to Workbook as in a spreadsheet software, such as Microsoft Excel.
यद्यपि ML शब्दपुस्तिका इति शब्दप्रयोगः विस्तारपत्रस्य तन्त्रांशस्य कार्यपुस्तिकया तुल्यरूपेण अनुस्वानः, यथा Microsoft Excel, तथापि एषः शब्दप्रयोगः नवीनः अस्ति ।
Yadyapi ML śabdapustikā iti śabdaprayogaḥ vistārapatrasya tantrāṁśasya kāryapustikayā tulyarūpeṇa anusvānaḥ, yathā Microsoft Excel, tathāpi eṣaḥ śabdaprayogaḥ navīnaḥ asti.
It highlights a new method or process devised for taking and/or practicing lessons in multi-languaging, a term employed to mean correlative, concurrent or simultaneous teaching/learning of multiple languages.
सः बहुभाषाप्रयोगे यः शब्दप्रयोगः अनेकभाषाणां सहसम्बद्धं सङ्गामि अथवा युगपद् शिक्षणम्/अध्ययनम् इत्यर्थे उपयुक्तः, पाठानां स्वीकरणाय तथा च/ अथवा अभ्यासाय परिकल्पितां नवीनां पद्धतिम् अथवा प्रक्रियां सुप्रकाशं करोति ।
Saḥ bahubhāṣāprayoge yaḥ śabdaprayogaḥ anekabhāṣāṇāṃ sahasambaddhaṃ saṅgāmi athavā yugapad śikṣaṇam/adhyayanam ityarthe upayuktaḥ pāṭhānāṁ svīkaraṇāya tathā ca/ athavā abhyāsāya parikalpitāṃ navīnāṃ paddhatim athavā prakriyāṃ suprakāśaṃ karoti.
Wordbook presents the words of a sentence in a document, or of the entire document, in the original or source language—in English in this instance—in a single row on a spreadsheet, with one word in one cell.
शब्दपुस्तिका मूलभाषायाम् अथवा प्रभवभाषायां - एतस्मिन् उदाहरणे आङ्ग्लभाषायाम् - सम्पूर्णप्रलेखस्य अथवा प्रलेखे एकस्य वाक्यस्य शब्दान् एकस्मिन् विस्तारपत्रे एकलपङ्क्त्यां, एकस्मिन् कोष्ठे एकेन शब्देन सह दर्शयति I
śabdapustikā mūlabhāṣāyām athavā prabhavabhāṣāyāṃ - etasmin udāharaṇe āṅglabhāṣāyām - sampūrṇapralekhasya athavā pralekhe ekasya vākyasya śabdān ekasmin vistārapatre ekalapaṅktyāṃ, ekasmin koṣṭhe ekena śabdena saha darśayati.
Thus, Wordbook can be created in two formats: sentence per row, or entire document per row on a spreadsheet.
एवं शब्दपुस्तिका द्वयोः प्रारूपयोः निर्मितं भवेत्: प्रतिपङ्क्तौ वाक्यम् अथवा एकस्मिन् विस्तारपुस्तके प्रतिपङ्क्तौ सम्पूर्णः प्रलेखः ।
evaṃ śabdapustikā dvayoḥ prārūpayoḥ nirmitaṁ bhavet: pratipaṅktau vākyam athavā ekasmin vistārapustake pratipaṅktau sampūrṇaḥ pralekhaḥ.
To illustrate the concept and its use, consider a very small document with just four sentences and a total word count of 23:
एतस्याः भावनायाः, तस्याः उपयोगस्य च व्याख्यां कर्तुं आहत्य २३ शब्दसङ्ख्यायुक्तं केवलं चतुर्वाक्यायुक्तं लघुप्रलेखं विचिन्तयतु I
etasyāḥ bhāvanāyāḥ, tasyāḥ upayogasya ca vyākhyāṃ kartuṃ āhatya 23 śabdasaṅkhyāyuktaṃ kevalaṃ caturvākyāyuktaṃ laghupralekhaṃ vicintayatu
¶
“Good morning.
"शुभप्रभातम् ।
"Śubhaprabhātam.
Diversity is our pedigree.
विविधता अस्माकं परम्परा अस्ति ।
Vividhatā asmākaṁ paramparā asti.
Learning five languages simultaneously is an excellent idea.
पञ्च भाषाणां युगपत् अध्ययनं सर्वोत्तमः विचारः अस्ति ।
Pañca bhāṣāṇāṁ yugapat adhyayanaṁ sarvottamaḥ vicāraḥ asti.
Smoking is bad for or injurious to one’s health.”
धूम्रपानं जनस्य स्वास्थ्याय अहितं हानिकरं वा अस्ति I"
Dhūmrapānaṁ janasya svāsthyāya ahitaṃ hānikaraṃ vā asti. "
¶
In “sentence-per-row” format, present the text sentence by sentence, in blocks of as many rows as there arelanguages—in this instance 5—followed by a row left blank, as follows:
"प्रतिपङ्क्तौ वाक्यम्" प्रारूपे, यावत्यः भाषाः सन्ति तावतीनां पङ्क्तीनां खण्डेषु - उदाहरणेऽस्मिन् ५ - वाक्यशः पाठ्यं दर्शयतु, ये खण्डाः रिक्तपङ्क्त्या अनुगताः भवन्ति यथा :
"Pratipaṅktau vākyam" prārūpe, yāvatyaḥ bhāṣāḥ santi tāvatīnāṃ paṅktīnāṃ khaṇḍeṣu - udāharaṇe'smin 5 - vākyaśaḥ pāṭhyaṃ darśayatu, ye khaṇḍāḥ riktapaṅktyā anugatāḥ bhavanti yathā :
Row 1 (English): Good morning.
पङ्क्तिः १ (आङ्ग्लम्): शुभप्रभातम् ।
Paṅktiḥ 1 (āṅglam): śubhaprabhāta.
Row 2 (Telugu):
पङ्क्तिः २ (तेलुगु):
Paṅktiḥ 2 (Telugu):
Row 3 (Hindi):
पङ्क्तिः ३ (हिन्दी):
Paṅktiḥ 3 (Hindi):
Row 4 (Sanskrit):
पङ्क्तिः ४ (संस्कृतम्):
Paṅktiḥ 4 (saṁskr̥tam):
Row 5 (Urdu):
पङ्क्तिः ५ (उर्दू):
Paṅktiḥ 5 (Urdu):
Blank
रिक्तम्
Riktam
Row 7 (English): Diversity is our pedigree.
पङ्क्तिः ७ (आङ्ग्लम्): विविधता अस्माकं परम्परा अस्ति ।
Paṅktiḥ 7 (āṅglam): vividhatā asmākaṁ paramparā asti.
Row 8 (Telugu):
पङ्क्तिः ८ (तेलुगु):
Paṅktiḥ 8 (Telugu):
Row 9 (Hindi):
पङ्क्तिः ९ (हिन्दी):
Paṅktiḥ 9 (Hindi):
Row 10 (Sanskrit):
पङ्क्तिः १० (संस्कृतम्):
Paṅktiḥ 10 (saṁskr̥tam):
Row ११ (Urdu):
पङ्क्तिः 11 (उर्दू):
Paṅktiḥ 11 (Urdu):
Blank
रिक्तम्
Riktam
Row 13 (English): Learning five languages simultaneously is an excellent idea.
पङ्क्तिः १३ (आङ्ग्लम्): पञ्च भाषाणां युगपत् अध्ययनं सर्वोत्तमः विचारः अस्ति ।
Paṅktiḥ 13 (āṅglam): pañca bhāṣāṇāṁ yugapat adhyayanaṁ sarvottamaḥ vicāraḥ asti.
Row 14 (Telugu):
पङ्क्तिः १४ (तेलुगु):
Paṅktiḥ 14 (Telugu):
Row 15 (Hindi):
पङ्क्तिः १५ (हिन्दी):
Paṅktiḥ 15 (Hindi):
Row 16 (Sanskrit):
पङ्क्तिः १६ (संस्कृतम्):
Paṅktiḥ 16 (saṁskr̥tam):
Row 17 (Urdu):
पङ्क्तिः १७ (उर्दू):
Paṅktiḥ 17 (Urdu):
Blank
रिक्तम्
Riktam
Row 19 (English): Smoking is bad for or injurious to one’s health
पङ्क्तिः १९ (आङ्ग्लम्): धूम्रपानं जनस्य स्वास्थ्याय अहितं हानिकरं वा अस्ति ।
Paṅktiḥ 19 (āṅglam): dhūmrapānaṁ janasya svāsthyāya ahitaṃ hānikaraṃ vā asti.
Row 20 (Telugu):
पङ्क्तिः २० (तेलुगु):
Paṅktiḥ 20 (Telugu):
Row 21 (Hindi):
पङ्क्तिः २१ (हिन्दी):
Paṅktiḥ 21 (Hindi):
Row 22(Sanskrit):
पङ्क्तिः २२ (संस्कृतम्):
Paṅktiḥ 22 (saṁskr̥tam):
Row 23 (Urdu):
पङ्क्तिः २३ (उर्दू):
Paṅktiḥ 23 (Urdu):
Blank
रिक्तम्
Riktam
¶
Wordbook would likely serve as a powerful teaching aid, because:
शब्दपुस्तिका प्रायेण प्रबलशिक्षणसाधनत्वेन कार्यं करिष्यत्येव, यतः:
Śabdapustikā prāyeṇa prabalaśikṣaṇasādhanatvena kāryaṁ kariṣyatyeva, yataḥ:
¶
It uses the widely available and easy-to-use spreadsheet software, Excel, in a very effective manner.
एषा व्यापकरूपेण उपलभ्यस्य, प्रयोगे सरलस्य च विस्तारपत्रस्य तन्त्रांशस्य अतीव साधकरीत्या उपयोगं करोति ।
eṣā vyāpakarūpeṇa upalabhyasya, prayoge saralasya ca
vistārapatrasya tantrāṁśasya atīva sādhakarītyā upayogaṁ karoti.
These vocabulary tables not only contain all words from the original document but also preserve sentence structure in spreadsheet file format.
एताः शब्दकोशसरण्यः न केवलं मूलप्रलेखस्य सर्वान् शब्दान् धरन्ति अपि तु विस्तारपत्रस्य सञ्चिकाप्रारूपे वाक्यसंरचनाम् अपि संरक्षन्ति I
etāḥ śabdakośasaraṇyaḥ na kevalaṃ mūlapralekhasya sarvān śabdān dharanti api tu vistārapatrasya sañcikāprārūpe vākyasaṃracanām api saṃrakṣanti.
This would allow the student to inspect side by side, word by word, and sentence by sentence across five languages.
एतत् विद्यार्थिं पञ्चभाषाणाम् आपार्श्वान्तरात्, पार्श्वसंहितरूपेण शब्दशः, वाक्यशश्च निरीक्षणं कर्तुम् अनुमन्येत I
Etat vidyārthiṃ pañcabhāṣāṇām āpārśvāntarāt, pārśvasaṃhitarūpeṇa śabdaśaḥ, vākyaśaśca nirīkṣaṇaṁ kartum anumanyeta.
It facilitates simultaneous visualization and correlative learning of multiple languages and their comparative morphosyntax in a programmatic fashion, which has not been possible before.
एतत् अनेकभाषाणां तासां च तुलनात्मकस्य पदवाक्यरचनाविज्ञानस्य प्राक्रमिकरीत्या युगपद् मनोविभावनं सहसम्बद्धं अध्ययनं च सुकरं करोति यत् पूर्वं शक्यं न आसीत् I
etat anekabhāṣāṇāṃ tāsāṃ ca tulanātmakasya padavākyaracanāvijñānasya prākramikarītyā yugapad manovibhāvanaṃ sahasambaddhaṃ adhyayanaṃ ca sukaraṃ karoti yat pūrvaṃ śakyaṃ na āsīt.
The method can be extended to any number of languages―all the languages of the world at once, if one wanted. Five-language teaching is just a jumping-off point.
एषः विधिः अनन्तभाषासु विस्तारयितुं शक्यते - यदि जनः इच्छेत् , तर्हि सहसा विश्वस्य सर्वभाषासु । पञ्चभाषाणां शिक्षणं केवलं प्रथमारम्भः अस्ति ।
eṣaḥ vidhiḥ anantabhāṣāsu vistārayituṁ śakyate - yadi janaḥ icchet, tarhi sahasā viśvasya sarvabhāṣāsu. Pañcabhāṣāṇāṁ śikṣaṇaṁ kevalaṁ prathamārambhaḥ asti.
Wordbooks can contain 20-30 languages, and those who want to pick 3, 4 or 5 can easily pick them up from the Master Wordbook and start using them for their lessons.
शब्दपुस्तिकाः २०-३० भाषाः धर्तुं शक्नुवन्ति ये च ३, ४ अथवा ५ भाषाणां चयनं कर्तुम् इच्छन्ति, ते मुख्यशब्दपुस्तिकायाः सरलतया ताः चित्वा तासां स्वपाठेभ्यः प्रयोगं कर्तुं शक्नुवन्ति ।
Śabdapustikāḥ 20-30 bhāṣāḥ dhartuṃ śaknuvanti ye ca 3, 4 athavā 5 bhāṣāṇāṁ cayanaṁ kartum icchanti, te mukhyaśabdapustikāyāḥ saralatayā tāḥ citvā tāsāṁ svapāṭhebhyaḥ prayogaṁ kartuṁ śaknuvanti.
Different class lessons or book chapters can be placed on different sheets, and the entire class book can be produced as a single spreadsheet file.
भिन्नानां कक्षाणां पाठाः अथवा पुस्तकाध्यायाःविभिन्नपत्रेषु स्थापयितुं शक्यन्ते सम्पूर्णं वर्गपुस्तकम् एक-विस्तारपत्रसञ्चिकारूपेण रचयितुं शक्यते च ।
bhinnānāṁ kakṣāṇāṁ pāṭhāḥ athavā pustakādhyāyāḥ bhinnapatreṣu sthāpayituṁ śakyante sampūrṇaṃ vargapustakam eka-vistārapatra sañcikārūpeṇa racayituṁ śakyate ca.
¶
To appreciate the full power of Wordbook, it is equally important to consider any issues unique to different languages and how they can be utilized to enhance its teaching power.
शब्दपुस्तिकायाः पूर्णक्षमतायाः गुणज्ञानार्थं भिन्नभाषासु केषाञ्चिदपि अद्वितीयविषयाणां चिन्तनं, तेषां उपयोगः तस्याः च शिक्षणक्षमतां वर्धयितुं कथं भवेत् इति चिन्तनं च तथैव महत्त्वपूर्णं भवति ।
Śabdapustikāyāḥ pūrṇakṣamatāyāḥ guṇajñānārthaṁ bhinnabhāṣāsu keṣāñcidapi advitīyaviṣayāṇāṃ cintanaṁ, teṣāṁ upayogaḥ tasyāḥ ca śikṣaṇakṣamatāṃ vardhayituṃ kathaṁ bhavet iti cintanaṁ ca tathaiva mahattvapūrṇaṁ bhavati.
¶
Sanskrit, for example: In word-by-word translation, several English words may be combined into a single Sanskrit word, creating empty cells in the Sanskrit row. संस्कृतम्, उदाहरणत्वेन: शब्दशः अनुवादे अनेके आङ्ग्लशब्दाः एकस्मिन् संस्कृतशब्दे एव समस्ताः भवेयुः, तेन संस्कृतपङ्क्तौ रिक्तकोष्ठानां निर्माणं भवति । Saṁskr̥tam, udāharaṇatvena: śabdaśaḥ anuvāde aneke āṅglaśabdāḥ ekasmin saṃskṛtaśabde eva samastāḥ bhaveyuḥ, tena saṁskr̥tapaṅktau riktakoṣṭhānāṁ nirmāṇaṁ bhavati.
For example, “good morning” in English is translated to the single word “suprabhatam” in Sanskrit.
उदाहरणत्वेन, आङ्ग्लभाषायाः "good morning" इत्यस्य संस्कृते एकशब्दे एव "शुभप्रभातम्" इति अनुवादः भवति ।
Udāharaṇatvena, āṅglabhāṣāyāḥ "good morning" ityasya saṁskr̥te ekaśabde eva "śubhaprabhātam" iti anuvādaḥ bhavati.
However, a focused attempt is to be made to split up the compound word into component parts if possible or if desired and enter the component parts into individual cells.
परं यदि विभाजनं शक्यम् अथवा वाञ्छितं तर्हि समासं समासघटकाङ्गत्वेन विभाजयितुं तान् च समासघटकानि अङ्गानि प्रत्येकं कोष्ठे निवेशयितुं च एकाग्रप्रयासः करणीयः अस्ति I
paraṃ yadi vibhājanaṃ śakyam athavā vāñchitaṃ tarhi samāsaṃ samāsaghaṭakāṅgatvena vibhājayituṃ tān ca samāsaghaṭakāni aṅgāni pratyekaṃ koṣṭhe niveśayituṃ ca ekāgraprayāsaḥ karaṇīyaḥ asti.
Alternatively, adjacent cells can be merged or split as needed to match the original reference or source language from which the text was translated, thus preserving normal sentence structure in the target language.
वैकल्पिकतया, मूलोल्लेखेन अथवा प्रभवभाषया सह तुलनां कर्तुं यस्याः पाठ्यम् अनुवादितम् आसीत्, तत्र पार्श्वस्थानां कोष्ठानाम् आवश्यकतानुसारं संयोगः अथवा विभाजनं भवितुम् अर्हति एवं लक्ष्यभाषायां वाक्यस्य सामान्ययाः संरचनायाः संरक्षणं भवति ।
Vaikalpikatayā, mūlollekhena athavā prabhavabhāṣayā saha tulanāṁ kartuṁ yasyāḥ pāṭhyam anuvāditam āsīt, tatra pārśvasthānāṃ koṣṭhānām āvaśyakatānusāraṁ saṃyogaḥ athavā vibhājanaṁ bhavitum arhati evaṃ lakṣyabhāṣāyāṁ vākyasya sāmānyayāḥ saṁracanāyāḥ saṁrakṣaṇaṁ bhavati.
This issue does not apply to the standard sentence-by-sentence translation.
एषा समस्या वाक्यशः मानानुवादं न उपरञ्जयति ।
Eṣā samasyā vākyaśaḥ mānānuvādaṃ na uparañjayati.
¶
Urdu, another example: Urdu gives rise toa special situation because it is written from right to left. उर्दू, अन्योदाहरणम्: उर्दूभाषा विशेषस्थितिं जनयति, यतः सा दक्षिणतः वामं प्रति लिख्यते । Urdū, anyodāharaṇam: urdūbhāṣā viśeṣasthitiṁ janayati, yataḥ sā dakṣiṇataḥ vāmaṁ prati likhyate.
In word-by-word translation, individual Urdu words are written from right to left, but the words of a sentence are to be entered into spreadsheet cells from left to right, following the order of the words in the original or source language (English) in the first row.
शब्दशः अनुवादे एकल-उर्दू-शब्दाः दक्षिणतः वामं प्रति लिखिताः भवन्ति, परन्तु प्रथमपङ्क्त्यां मूलभाषायाः अथवा प्रभवभाषायाः (आङ्ग्लम्) शब्दानां क्रमम् अनुसृत्य वाक्यस्य शब्दाः वामतः दक्षिणं प्रति विस्तारपत्रस्य कोष्ठेषु निवेशनीयाः भवन्ति ।
Śabdaśaḥ anuvāde ekala-urdū-śabdāḥ vāmataḥ dakṣiṇaṁ prati likhitāḥ bhavanti, parantu
prathamapaṅktyāṁ mūlabhāṣāyāḥ athavā prabhavabhāṣāyāḥ (āṅglam) śabdānāṁ kramam anusṛtya vākyasya śabdāḥ dakṣiṇataḥ vāmaṁ prati vistārapatrasya koṣṭheṣu niveśanīyāḥ bhavanti.
This issue does not apply to the standard sentence-by-sentence translation.
एषा समस्या वाक्यशः मानानुवादं न उपरञ्जयति ।
Eṣā samasyā vākyaśaḥ mānānuvādaṃ na uparañjayati.
Word-by-word translation is excellent for improving vocabulary, but the slightly differing order of words in different languages may make the “Wordbook” format look awkward.
वाग्विभवं संवर्धयितुं शब्दशः अनुवादः उत्तमः भवति, परन्तु भिन्नासु भाषासु शब्दानां किञ्चित् भिन्नक्रमः "शब्दपुस्तिका" प्रारूपस्य दृश्यं विचित्रं कुर्यात् ।
vāgvibhavaṃ saṃvardhayituṃ śabdaśaḥ anuvādaḥ uttamaḥ bhavati, parantu bhinnāsu bhāṣāsu śabdānāṁ kiñcit bhinnakramaḥ "śabdapustikā" prārūpasya dr̥śyaṁ vicitraṁ kuryāt.
However, the Wordbook will be given to the student as a supplement, in addition to the standard translation.
परं मानानुवादात् अतिरिक्ततया एषा शब्दपुस्तिका विद्यार्थिने परिशिष्टत्वेन प्रदास्यते ।
paraṃ mānānuvādāt atiriktatayā eṣā śabdapustikā vidyārthine pariśiṣṭatvena pradāsyate.
Wordbook is a study tool; it has been devised to help the student experience the syntactic differences between languages, as is necessary.
शब्दपुस्तिका अध्ययनसाधनम् अस्ति; सा भाषाणां मध्ये विद्यमानान् वाक्यविन्यासस्य भेदान् विद्यार्थिनः अनुभवितुं यथावश्यं सहायतां कर्तुं परिकल्पिता अस्ति ।
śabdapustikā adhyayanasādhanam asti; sā bhāṣāṇāṃ madhye vidyamānān vākyavinyāsasya bhedān vidyārthinaḥ anubhavituṃ yathāvaśyaṃ sahāyatāṃ kartuṃ parikalpitā asti.
That the differences are highlighted by this method is an important advantage.
अनया पद्धत्या भेदाः उद्वर्णिताः भवन्ति इति महत्त्वपूर्णः लाभः अस्ति ।
Anayā paddhatyā bhedāḥ udvarṇitāḥ bhavanti iti mahattvapūrṇaḥ lābhaḥ asti.
The student will be comparatively studying morphosyntax across five languages.
विद्यार्थी तुलनात्मकरूपेण पञ्चभाषाणां आपार्श्वान्तरात् पदवाक्यरचनाविज्ञानस्य अध्ययनं करिष्यति ।
Vidyārthī tulanātmakarūpeṇa pañcabhāṣāṇāṃ āpārśvāntarāt padavākyaracanāvijñānasya adhyayanaṁ kariṣyati.
For a combination of languages that includes English, English may be used in the first row, with the other languages following word by word.
भाषाणां समवाये यत्र आङ्ग्लभाषा अन्तर्भवति, तत्र आङ्ग्लभाषा प्रथमपङ्क्तौ प्रयुक्ता भवेत् अन्यभाषाः च शब्दशः अनुवर्तिन्यः भवेयुः ।
Bhāṣāṇāṁ samavāye yatra āṅglabhāṣā antarbhavati, tatra āṅglabhāṣā prathamapaṅktau prayuktā bhavet anyabhāṣāḥ ca śabdaśaḥ anuvartinyaḥ bhaveyuḥ.
Since this is a computer file, any language can be arranged as the first row, as per the convenience of the student.
यतो हि एषा एका सङ्गणकीया सञ्चिका अस्ति, अतः विद्यार्थिनः अनुकूलतायाः अनुरूपं कापि भाषा प्रथमपङ्क्तौ स्थापयितुं शक्यते ।
Yato hi eṣā ekāsaṅgaṇakīyā sañcikā asti, ataḥ vidyārthinaḥ anukūlatāyāḥ anurūpaṁ kāpi bhāṣā prathamapaṅktau sthāpayituṁ śakyate.
It may be better to keep the original, reference or source language from which the text is translated in the first row.
यस्याः पाठ्यम् अनुवादितं, तस्याः मूलभाषायाः उल्लेखितभाषयाः अथवा प्रभवभाषायाः एव प्रथमायां पङ्क्तौ स्थापनं वरं भवेत् ।
Yasyāḥ pāṭhyam anuvāditaṃ, tasyāḥ mūlabhāṣāyāḥ ullekhitabhāṣayāḥ athavā prabhavabhāṣāyāḥ eva prathamāyāṁ paṅktau sthāpanaṁ varaṁ bhavet.
Students will learn to manage language interference or clash by exploiting similarities and differences among multiple languages.
विद्यार्थिनः अनेकभाषासु समानतानां, भिन्नतानां च उपयोगं कृत्वा भाषाणां परव्यापारप्रवेशम् अथवा परस्परसङ्घट्टं संविधातुं ज्ञास्यन्ति ।
Vidyārthinaḥ anekabhāṣāsu samānatānāṃ, bhinnatānāṃ ca upayogaṃ kr̥tvā bhāṣāṇāṃ paravyāpārapraveśam athavā parasparasaṅghaṭṭaṃ saṃvidhātuṃ jñāsyanti.
Thus, multi-languaging is an immensely rewarding experience for the student, especially using Wordbook.
एवं, बहुभाषाप्रयोगः विशेषतः यः शब्दपुस्तिकायाः उपयोगेन सह कृतः विद्यार्थिने अतिलाभदः अनुभवः भवति ।
Evaṁ, bahubhāṣāprayogaḥ viśeṣataḥ yaḥ śabdapustikāyāḥ upayogena saha kṛtaḥ vidyārthine atilābhadaḥ anubhavaḥ bhavati.
¶
Finally, spreadsheets like Excel haveseveralbuilt-in text-to-speech options, including Speak Cells.
अन्ते विस्तारपत्राणां यथा Excel मध्ये पूर्वस्थापिताः अनेके पाठ्यतः उच्चारणस्य विकल्पाः सन्ति, तत्र उच्चारणकोष्ठाः अपि अन्तर्भवन्ति ।
Ante vistārapatrāṇāṃ yathā Excel madhye pūrvasthāpitāḥ aneke pāṭhyataḥ uccāraṇasya vikalpāḥ santi, tatra uccāraṇakoṣṭhāḥ api antarbhavanti.
This customizable option may be activated to enable the student to click a button and have the contents of the spreadsheets read aloud.
विद्यार्थिनं कुञ्जिकां नुदित्वा विस्तारपत्राणाम् आधेयम् उच्चैः वाचयितुं समर्थी कर्तुं एषः स्वानुकूलनविकल्पः सक्रियः कृतः भवेत् ।
vidyārthinaḥ kuñjikāṁ nuditvā vistārapatrāṇām ādheyam uccaiḥ vācayituṃ samarthī kartuṃ eṣaḥ svānukūlanavikalpaḥ sakriyaḥ kṛtaḥ bhavet.
Alternatively, new, specialized software could be developed, incorporating text-to-speech functionality for all five languages.
सर्वाभ्यः पञ्चभाषाभ्यः पाठ्यतः उच्चारणस्य क्षमताम् अन्तर्भावयित्वा वैकल्पिकरूपेण नवीनस्य विशेषस्य तन्त्रांशस्य निर्माणं कर्तुं शक्यते ।
Sarvābhyaḥ pañcabhāṣābhyaḥ pāṭhyataḥ uccāraṇasya kṣamatām antarbhāvayitvā vaikalpikarūpeṇa navīnasya viśeṣasya tantrāṁśasya nirmāṇaṁ kartuṁ śakyate.
Consequently, the Wordbook is expected to become a valuable educational tool for simultaneously teaching/learning multiple languages.
तस्य फलस्वरूपेण, शब्दपुस्तिका अनेकासां भाषाणां युगपत् शिक्षणस्य/अध्ययनस्य एकं महत्त्वपूर्णं शैक्षणिकोपकरणं भविष्यति इति आशंसितम् अस्ति ।
Tasya phalasvarūpeṇa, śabdapustikā anekāsāṁ bhāṣāṇāṁ yugapat śikṣaṇasya/adhyayanasya ekaṃ mahattvapūrṇaṁ śaikṣaṇikopakaraṇaṁ bhaviṣyati iti āśaṃsitam asti.
¶
Each document—DOC1, “Message”; DOC2, “Content, Syllabus and Curriculum”; DOC4, “FAQs and Answers”, “Read Me First” and “Read Me Last―What Next?”; and“Model Lesson i – India’s National Symbols”—is presented on a separate sheet of the spreadsheet.
प्रत्येकंप्रेलखः—DOC१, “सन्देशः”; DOC२, “आधेयं, पाठ्यविषयःपाठ्यक्रमश्च” DOC४, “बहुलम्अर्थिताःप्रश्नाःउत्तराणिच”, “प्रप्रथमं मां पठतु”, “अन्ते मां पठतु - अग्रे किम्?” च"आदर्शःपाठः१ - भारतस्यराष्ट्रियानिचिह्नानि" — विस्तारपत्रस्यभिन्नपत्रेप्रदत्तःभवति ।
Pratyekaṁ prelakhaḥ—DOC1, "sandeśaḥ"; DOC2, "ādheyaṃ, pāṭhyaviṣayaḥ, pāṭhyakramaśca", DOC4, "bahulam arthitāḥ praśnāḥ, uttarāṇi ca", “praprathamaṃ māṃ paṭhatu”, “ante māṃ paṭhatu - agre kim?” ca "ādarśaḥ pāṭhaḥ 1 - bhāratasya rāṣṭriyāni cihnāni"—vistārapatrasya bhinnapatre pradattaḥ bhavati.
These documents are used here as examples to represent chapters of a book, allowing a translation of each chapter to be presented as a sheet and each book as one spreadsheet file.
एतेषां प्रलेखानाम् उपयोगः अत्र एकस्य पुस्तकस्य अध्यायानां प्रदर्शनार्थं कृतः अस्ति, यः अनुवादस्य प्रत्येकं प्रकरणाय पत्रत्वेन, प्रत्येकं पुस्तकं विस्तारपत्रस्य सञ्चिकात्वेन च प्रदातुम् अनुमन्यते ।
eteṣāṃ pralekhānām upayogaḥ atra ekasya pustakasya adhyāyānāṃ pradarśanārthaṃ kr̥taḥ asti, yaḥ anuvādasya pratyekaṁ prakaraṇāya patratvena, pratyekaṁ pustakaṁ vistārapatrasya sañcikātvena ca pradātum anumanyate.
The Wordbook can be printed in traditional hardcopy book form as well.
एषा शब्दपुस्तिका पारम्परिकमुद्रितपुस्तकरूपेण अपि मुद्रयितुं शक्यते ।
Eṣā śabdapustikā pāramparikamudritapustakarūpeṇa api mudrayituṁ śakyate.
In sum, Wordbook is designed to serve as a comparative analytical tool for learning multiple languages.
सङ्क्षेपेण शब्दपुस्तिका अनेकभाषाणाम् अध्ययनाय एकं तुलनात्मकं, विश्लेषणात्मकं च उपकरणम् इति रूपेण साहाय्यं कर्तुं सञ्चिन्तिता अस्ति I
Saṅkṣepeṇa śabdapustikā anekabhāṣāṇām adhyayanāya ekaṃ tulanātmakaṁ, viśleṣaṇātmakaṁ ca upakaraṇam iti rūpeṇa sāhāyyaṃ kartuṃ sañcintitā asti.
¶
With the objective of demonstrating Wordbook functionality, various Wordbooks are presented as part of the website.
शब्दपुस्तिकायाः कार्यक्षमतायाः प्रदर्शनस्य उद्देशेन सह विविधाः शब्दपुस्तिकाः जालस्थानस्य भागत्वेन प्रदत्ताः सन्ति ।
Śabdapustikāyāḥ kāryakṣamatāyāḥ pradarśanasya uddeśena saha vividhāḥ śabdapustikāḥ jālasthānasya bhāgatvena pradattāḥ santi.
The entire documents are in “sentence-per-row” format, as explained above.
सम्पूर्णाः प्रलेखाः "प्रतिपङ्क्तौ वाक्यम्" प्रारूपे सन्ति, यथा पूर्वमेव व्याख्यातम् ।
Sampūrṇāḥ pralekhāḥ "pratipaṅktau vākyam"-prārūpe santi, yathā pūrvameva vyākhyātam.
¶
The Wordbooks are:
शब्दपुस्तिकाः सन्ति -
śabdapustikāḥ santi -
In “entire-document-per-row” format,if desired, one can present the entire document in a single row.
"सम्पूर्णः-प्रलेखः-प्रतिपङ्क्तौ" प्रारूपे, यदि वाञ्छितं, तर्हि जनः एकस्यामेव पङ्क्तौ सम्पूर्णं प्रलेखं प्रदर्शयितुं शक्नोति ।
"Sampūrṇaḥ-pralekhaḥ- pratipaṅktau" prārūpe, yadi vāñchitaṃ, tarhi janaḥ ekasyāmeva paṅktau sampūrṇaṁ pralekhaṁ pradarśayituṁ śaknoti.
The next four rows are then used—each corresponding to one of the languages: Telugu, Hindi, Urdu and Sanskrit—to show a literal, word-by-word translation from English.
ततः अग्रिमाणां चतुःपङ्क्तीनाम् उपयोगः आङ्ग्लतः शब्दशः मूलपदानुसारिणम् अनुवादं प्रदर्शयितुं भवति - प्रत्येकं तेलुगु, हिन्दी, उर्दू, संस्कृतं च इति एतासु अन्यतमया एकया भाषया समाना I
Tataḥ agrimāṇāṁ catuḥpaṅktīnām upayogaḥ āṅglataḥ śabdaśaḥ mūlapadānusāriṇam anuvādaṁ pradarśayituṁ bhavati - pratyekaṁ telugu, hindī, urdū, saṁskr̥taṁ ca iti etāsu anyatamayā ekayā bhāṣayā samānā.
Columns of words belonging to adjacent sentences may be alternately colored for ease of reading.
समीपवर्तिभिः वाक्यैः सह सम्बद्धानां शब्दानां स्तम्भाः पठने सारल्यार्थं पर्यायेण रङ्गयुक्ताः भवेयुः I
Samīpavartibhiḥ vākyaiḥ saha sambaddhānāṁ śabdānāṁ stambhāḥ paṭhane sāralyārthaṁ paryāyeṇa raṅgayuktāḥ bhaveyuḥ.
¶
In closing: Consider the Word document involving sentence-by-sentence translation as the gold standard because whatever word used in it best met the context in the translator’s view.
समापने : वाक्यशः अनुवादसहितं Word (वर्ड्) प्रलेखं स्वर्णमानम् इति विचिन्तयतु यतः यः कोऽपि शब्दः तस्मिन् प्रयुक्तः सः अनुवादकस्य दृष्ट्यां सन्दर्भेण सुष्ठु सङ्गतः आसीत् I
Samāpane: vākyaśaḥ anuvādasahitaṃ Word (varḍ) pralekhaṃ svarṇamānam iti vicintayatu yataḥ yaḥ ko’pi śabdaḥ tasmin prayuktaḥ saḥ anuvādakasya dṛṣṭyāṃ sandarbheṇa suṣṭhu saṅgataḥ āsīt.
Excel Wordbook should reflect that as well as possible.
एक्सेल् (Excel) शब्दपुस्तिकया तत् यथाशक्यं सुष्ठु प्रतिबिम्बयितव्यम् I
eksel (Excel) śabdapustikayā tat yathāśakyaṃ suṣṭhu pratibimbavitavyam.
The Wordbook is prepared mostly by transferring/compiling the exact words/word forms from the standard translation into respective Excel cells as well as possible.
प्रायशः मानानुवादात् अनन्यशब्दान्/अनन्यशब्दरूपाणि स्वेषु स्वेषु एक्सेल् (Excel) कोष्ठेषु यथाशक्यं सुष्ठु रोपयित्वा/सङ्गृह्य शब्दपुस्तिका सज्जीकृता अस्ति I
prāyaśaḥ mānānuvādāt ananyaśabdān/ananyaśabdarūpāṇi sveṣu sveṣu eksel (Excel) koṣṭheṣu yathāśakyaṃ suṣṭhu ropayitvā/saṅgṛhya śabdapustikā sajjīkṛtā asti.
¶
For a given word, for example, there may exist 10 different synonyms, and consequently one can generate 10 different Excel versions.
उदाहरणत्वेन एकस्य दत्तशब्दस्य कृते १० भिन्नपर्यायपदानि भवेयुः फलतः च जनः १० भिन्नानि एक्सेल् (Excel) पाठान्तराणि जनयितुं शक्नोति I
udāharaṇatvena ekasya dattaśabdasya kṛte 10 bhinnaparyāyapadāni bhaveyuḥ phalataḥ ca janaḥ 10 bhinnāni eksel (Excel) pāṭhāntarāṇi janayituṃ śaknoti.
However, only one of the 10 synonyms—the one most relevant in the context—has been chosen for the standard translation.
परं १० पर्यायपदानाम् एकम् एव - यत् सन्दर्भे अतीव प्रासङ्गिकं - मानानुवादार्थं वृतम् अस्ति I
paraṃ 10 paryāyapadānām ekam eva - yat sandarbhe atīva prāsaṅgikaṃ - mānānuvādārthaṃ vṛtam asti.
The learning exercise involves a comparison vis-à-vis five different languages—not across different synonyms within a given language.
अध्ययनाभ्यासः पञ्चभिन्नभाषाणाम् अपेक्षया एकां तुलनाम् अन्तर्भावयति - न तु दत्तभाषायाः मध्ये आपार्श्वान्तरात् भिन्नपर्यायपदानाम् अपेक्षया I
adhyayanābhyāsaḥ pañcabhinnabhāṣāṇām apekṣayā ekāṃ tulanām antarbhāvayati - na tu dattabhāṣāyāḥ madhye āpārśvāntarāt bhinnaparyāyapadānām apekṣayā.
The use of synonyms in the Excel version, except for the purpose of any clarification, would be a distraction and therefore is carefully avoided.
एक्सेल् (Excel) पाठान्तरे कस्यापि स्पष्टीकरणस्य उद्देशम् अन्तरेण पर्यायपदानाम् उपयोगः विक्षेपः भवेत् अतः च सः सावधानं परिवर्जितः अस्ति I
eksel (Excel) pāṭhāntare kasyāpi spaṣṭīkaraṇasya uddeśam antareṇa paryāyapadānām upayogaḥ vikṣepaḥ bhavet ataḥ ca sāvadhānaṃ parivarjitam asti.
The reader/student can look the word up in a dictionary/thesaurus for synonyms if they feel it is necessary.
पाठकः/छात्रः तत् आवश्यकम् इति मन्यते चेत् शब्दकोशे/शब्दसङ्ग्रहे तस्य शब्दस्य पर्यायपदानां कृते गवेषणं कुर्यात् I
pāṭhakaḥ/chātraḥ tat āvaśyakam iti manyate cet śabdakośe/śabdasaṅgrahe tasya śabdasya paryāyapadānāṃ kṛte gaveṣaṇaṃ kuryāt.
The Wordbook is specific for a book/document.
एकस्य पुस्तकस्य/प्रलेखस्य कृते शब्दपुस्तिका विशिष्टा अस्ति I
ekasya pustakasya/pralekhasya kṛte śabdapustikā viśiṣṭā asti.
¶
It is well known that there exists no perfect one-to-one correspondence between any two human languages.
एतत् सुविदितम् अस्ति यत् कयोः अपि द्वयोः मानवभाषयोः मध्ये सम्पूर्णा एकैकशः अनुरूपता न विद्यते इति I
etat suviditam asti yat kayoḥ api dvayoḥ mānavabhāṣayoḥ madhye sampūrṇā ekaikaśaḥ anurūpatā na vidyate iti.
Excel Wordbook greatly facilitates looking for words or phrases for a given meaning in five different languages and accelerates learning at the sentence level.
एक्सेल् (Excel) शब्दपुस्तिका पञ्चभिन्नभाषासु दत्तार्थस्य कृते शब्दानाम् अथवा वाचाम् अन्वेषणं भृशं सुकरं करोति वाक्यस्तरे च अध्ययनं चोदयति I
eksel (Excel) śabdapustikā pañcabhinnabhāṣāsu dattārthasya kṛte śabdānām athavā vācām anveṣaṇaṃ bhṛśaṃ sukaraṃ karoti vākyastare ca adhyayanaṃ codayati.
It shows the relatedness or lack thereof among the five languages in question at the word level, which is not readily evident from looking at the sentence level.
सा प्रकृतपञ्चभाषाणां मध्ये शब्दस्तरे सम्बद्धताम् अथवा तस्याः अभावं प्रदर्शयति या वाक्यस्तरस्य अवेक्षणेन न अनायासेन स्पष्टा अस्ति I
sā prakṛtapañcabhāṣāṇāṃ madhye śabdastare sambaddhatām athavā tasyāḥ abhāvaṃ pradarśayati yā vākyastarasya avekṣaṇena na anāyāsena spaṣṭā asti.
This is harder particularly because it involves a mix of left-to-right and right-to-left written languages and four different scripts.
एतत् कठिनतरम् अस्ति विशेषतः यतः एतत् वामतः दक्षिणं प्रति दक्षिणतः वामं प्रति च लिखितानां भाषाणां मिश्रणं च भिन्नाः चतुर्लिपीः च अन्तर्भावयति I
etat kaṭhinataram asti viśeṣataḥ yataḥ etat vāmataḥ dakṣiṇaṃ prati dakṣiṇataḥ vāmaṃ prati ca likhitānāṃ bhāṣāṇāṃ miśraṇaṃ ca bhinnāḥ caturlipīḥ ca antarbhāvayati.
By inspecting the Wordbook, the reader/student will immediately be able to glean that a given meaning may be expressed by the same or similar words across any of two, three, four or even all five languages, even if with diminishing probability.
शब्दपुस्तिकां निरीक्ष्य पाठकः/छात्रः झटिति उञ्छितुं शक्ष्यति यत् एकः दत्तार्थः समानशब्दैः अथवा सदृशशब्दैः कयोः अपि द्वयोः कासाम् अपि तिसॄणां चतसॄणाम् अथवा सर्वासां पञ्चानाम् अपि भाषाणाम् आपार्श्वान्तरात् यद्यपि हीनक्रमसम्भाव्यतया अभ्युदितः भवेत् इति I
śabdapustikāṃ nirīkṣya pāṭhakaḥ/chātraḥ jhaṭiti uñchituṃ śakṣyati yat ekaḥ dattārthaḥ samānaśabdaiḥ athavā sadṛśaśabdaiḥ kayoḥ api dvayoḥ kāsām api tisṝṇāṃ catasṝṇām athavā sarvāsāṃ pañcānām api bhāṣāṇām āpārśvāntarāt yadyapi hīnakramasambhāvyatayā abhyuditaḥ bhavet iti.
That’s the function of the Multi-Languaging (ML) Wordbook as envisaged.
तदेव बहुभाषाप्रयोगस्य शब्दपुस्तिकायाः यथाकल्पितं कार्यम् अस्ति I
tadeva bahubhāṣāprayogasya śabdapustikāyāḥ yathākalpitaṃ kāryam asti.
It’s a powerful study tool.
सा एकं प्रबलं अध्ययनसाधनम् अस्ति I
sā ekaṃ prabalaṃ adhyayanasādhanam asti.
I concur.
अहं सम्मतः अस्मि ।
Ahaṁ sammataḥ asmi.
I am very receptive to the idea because Communicative approach, as stated above, and my proposal are perfectly mutually compatible and complement each other.
अहम् अस्य विचारस्य विषये अतीव ग्रहणशीलः अस्मि यतः उपरि उक्तः संवादात्मकः उपक्रमः मम प्रस्तावः च परस्परं पूर्णतः सङ्गतौ पूरकौ च वर्तेते ।
aham asya vicārasya viṣaye atīva grahaṇaśīlaḥ asmi yataḥ upari uktaḥ saṃvādātmakaḥ upakramaḥ mama prastāvaḥ ca parasparaṁ pūrṇataḥ saṅgatau, pūrakau ca vartete.
That my proposal’s focus is on morphosyntax (notably both vocabulary and sentence structure) is obvious, but it can be beautifully combined with the Communicative approach, for which I have striven through these Q&As.
मम प्रस्तावस्य केन्द्रबिन्दुः पदवाक्यरचनाविज्ञानं प्रति (विशिष्टप्रकारेण शब्दकोशः वाक्यसंरचना च इति उभौ प्रति) अस्ति इति स्पष्टमस्ति परन्तु एतत् संवादात्मकेन उपक्रमेण सह सुन्दरतया संयोक्तुं शक्यते, यत्कृते एतेषां प्रश्नोत्तराणां माध्यमेन मया विचेष्टितम् अस्ति ।
Mama prastāvasya kendrabinduḥ padavākyaracanāvijñānaṃ prati (viśiṣṭaprakāreṇa śabdakośaḥ vākyasaṃracanā ca iti ubhau prati) asti iti spaṣṭamasti parantu etat saṃvādātmakena upakrameṇa saha sundaratayā saṃyoktuṁ śakyate, yatkṛte eteṣāṁ praśnottarāṇāṁ mādhyamena mayā viceṣṭitam asti.
My proposed approach advocates not only availing technologies like text-to-speech and audiovisual tools but also multilingual role-playing by students in a school play and, however unorthodox and even if informally, employing the legendary Bollywood/Tollywood sing-and-dance to advance simultaneous teaching of multiple languages.
अनेकभाषाणां युगपद् शिक्षणं वर्धयितुं मम प्रस्तुतः उपक्रमः न केवलं पाठ्यतः उच्चारणस्य, दृश्य-श्रव्य-उपकरणानां तत्सदृशानां च प्रौद्योगिकीनाम् उपयोगस्य समर्थनं करोति, अपि तु शालायाः नाटके विद्यार्थिभिः बहुभाषि-भूमिकायाः अभिनयनस्य अपि समर्थनं करोति, तथा च बालीवुड्/टालिवुड् इत्यस्य सुप्रसिद्धस्य गायननृत्यस्य अपि यद्यपि अनौपचारिकरूपेण उपयोगस्य समर्थनं करोति तत् कियन्मात्रम् अपि अपरम्परागतं भवतु ।
anekabhāṣāṇāṃ yugapad śikṣaṇaṃ vardhayituṃ mama prastutaḥ upakramaḥ na kevalaṃ pāṭhyataḥ uccāraṇasya, dṛśya-śravya-upakaraṇānāṃ tatsadṛśānāṃ ca praudyogikīnām upayogasya samarthanaṃ karoti, api tu śālāyāḥ nāṭake vidyārthibhiḥ bahubhāṣi-bhūmikāyāḥ abhinayanasya api samarthanaṃ karoti, tathā ca bālīvuḍ/ṭālivuḍ ityasya suprasiddhasya gāyananṛtyasya api yadyapi anaupacārikarūpeṇa upayogasya samarthanaṃ karoti tat kiyanmātram api aparamparāgataṃ bhavatu.
They are many:
अनेके सन्ति:
Aneke santi:
¶
Establishes cultural connections, because each language bears its cultural mores.
सांस्कृतिकसम्बन्धानां स्थापनं, यतः प्रत्येकं भाषा स्वसांस्कृतिकम् आचरणं धरते ।
sāṃskṛtikasambandhānāṃ sthāpanaṁ, yataḥ pratyekaṁ bhāṣā svasāṁskr̥tikam ācaraṇaṁ dharate.
Promotes tolerance, civility and respect for others.
सहिष्णुतायाः, शिष्टतायाः, अन्यान् प्रति सम्मानस्य च विवर्धनं करोति ।
Sahiṣṇutāyāḥ, śiṣṭatāyāḥ, anyān prati sammānasya ca saṃvardhanaṃ karoti.
Adds to students’ breadth and depth of thinking power.
विद्यार्थिनां विचारशक्तेः विस्तारं, गभीरतां च वर्धयति ।
Vidyārthināṁ vicāraśakteḥ vistāraṁ, gabhīratāṁ ca vardhayati.
Delays the onset of Alzheimer’s disease (the brain disorder that gradually damages memory and thinking skills as one gets older).
आल्झैमर-रोगस्य (कश्चन मस्तिष्कस्य विकारः यः यावत् जनः वयोधिकः भवति तस्य स्मृतौ, विचारकौशले च क्रमशः दुष्प्रभावं करोति) आरम्भं विलम्बयति ।
āljhaimara-rogasya (kaścana mastiṣkasya vikāraḥ yaḥ yāvat janaḥ vayodhikaḥ bhavati tasya smṛtau, vicārakauśale ca kramaśaḥ duṣprabhāvaṃ karoti) ārambhaṃ vilambayati.
The more languages the individual knows the later the onset, which effectively serves as a form of insurance against the inevitability of Alzheimer's for future senior citizens.
यावत्यः अधिकाः भाषाः मनुष्यः जानाति, तत्तुल्यरूपेण अभिक्रमः अपि अपरकाले भवति यत् भविष्यत्कालस्य वरिष्ठनागरिकाणां कृते आल्झैमर-रोगस्य अनिवार्यतायाः विरुद्धं अभिरक्षारूपेण साधकतया परिचरति ।
Yāvatyaḥ adhikāḥ bhāṣāḥ manuṣyaḥ jānāti, tattulyarūpeṇa abhikramaḥ api aparakāle bhavati yat bhaviṣyatkālasya variṣṭhanāgarikāṇāṁ kr̥te āljhaimara-rogasya anivāryatāyāḥ viruddhaṁ abhirakṣārūpeṇa sādhakatayā paricarati.
Thus, learning multiple languages is to an individual’s own benefit.
एवम् अनेकभाषाणां पठनं जनस्य स्वलाभाय एव भवति ।
evam anekabhāṣāṇāṁ paṭhanaṁ janasya svalābhāya eva bhavati.
Empowers the child socially, spiritually, culturally, intellectually and ultimately professionally.
तेन सामाजिकतया, आध्यात्मिकतया, सांस्कृतिकतया, बौद्धिकतया, अन्ते च व्यावसायिकतया बालकः सक्षमः भवति ।
tena sāmājikatayā, ādhyātmikatayā, sāṁskr̥tikatayā, bauddhikatayā, ante ca vyāvasāyikatayā bālakaḥ sakṣamaḥ bhavati.
This allows for equal opportunity for all citizens.
सर्वेभ्यः नागरिकेभ्यः एतत् समानावसरान् अनुमन्यते ।
sarvebhyaḥ nāgarikebhyaḥ etat samānāvasarān anumanyate.
Primarily benefits the child; secondarily benefits the nation and the world.
तेन प्रप्रथमं तु बालकस्य, ततः गौणतः राष्ट्रस्य, विश्वस्य च लाभः भवति ।
tena praprathamaṁ tu bālakasya, tataḥ gauṇataḥ rāṣṭrasya, viśvasya ca lābhaḥ bhavati.
Provides a whole new vantage point to recognize and consequently be able to study partisan politics, regionalism and religion as they are, by being free of and above them.
दलगतायाः राजनीतेः, क्षेत्रवादस्य, धर्मस्य च यथार्थरूपेण अभिज्ञानं प्राप्तुं तस्य फलस्वरूपं तेषाम् अध्ययनं कर्तुं च क्षमः भवितुं सम्पूर्णां नवीनां सार्थकदृष्टिं प्रयच्छति यतो हि एतत् तेभ्यः स्वतन्त्रम् उपरिस्थं च अस्ति ।
dalagatāyāḥ rājanīteḥ, kṣetravādasya, dharmasya ca yathārtharūpeṇa abhijñānaṃ prāptuṃ tasya phalasvarūpaṃ teṣām adhyayanaṃ kartuṃ ca kṣamaḥ bhavituṃ sampūrṇāṃ navīnāṃ sārthakadṛṣṭiṃ prayacchati yato hi etat tebhyaḥ svatantram uparisthaṃ ca asti.
In sum, fosters personal joy, mutual harmony and global peace.
सङ्क्षेपेण, व्यक्तिगतः आनन्दः, परस्परं सौहार्दं, विश्वशान्तिः च इत्येतेषां पोषणं करोति इति ।
Saṅkṣepeṇa,, vyaktigataḥ ānandaḥ, parasparaṁ sauhārdaṃ, viśvaśāntiḥ ca ityeteṣāṃ poṣaṇaṃ karoti iti.
An abundance of research literature exists about second-language acquisition (SLA), discussion of which is beyond the scope of this Q&A format.
द्वितीय-भाषायाः अधिग्रहणस्य (SLA) विषये शोधसाहित्यस्य बाहुल्यम् अस्ति, यस्य चर्चा अस्य प्रश्नोत्तरस्य प्रारूपस्य प्रविषयात् परतः अस्ति ।
Dvitīya-bhāṣāyāḥ adhigrahaṇasya (SLA) viṣaye śodhasāhityasya bāhulyam asti, yasya carcā asya praśnottarasya prārūpasya praviṣayāt parataḥ asti.
However, to cite one reference: Consequences of Multilingualism for Neural Architecture by S. Hayakawa and V. Marian in Behavioral and Brain Functions 2019 Mar 25; 15 (1): 6. doi: 10.1186/s12993-019-0157-z.
परम् एकः उल्लेखः उदाह्रियते : एस हयाकावा च वी मैरियन च इत्येतयोः द्वारा बिहेवियरल् आण्ड् ब्रेयिन् फङ्क्शन्स् (Behavioral and Brain Functions) 2019 Mar 25;15(1):6. doi: 10.1186/s12993-019-0157-z मध्ये कान्सीक्वेन्सस् आफ् मल्टिलिङ्गुवलिसम् फार् न्यूरल् आर्किटेक्चर् (Consequences of Multilingualism for Neural Architecture) (सिरारचनायाः कृते बहुभाषाप्रयोगस्य परिणामाः) इति ।
param ekaḥ ullekhaḥ udāhriyate : esa hayākāvā ca vī mairiyana ca ityetayoḥ dvārā biheviyaral āṇḍ breyin phaṅkśans (Behavioral and Brain Functions) 2019 Mar 25; 15 (1): 6. doi: 10.1186/s12993-019-0157-z. madhye kānsīkvensas āph malṭiliṅguvalisam phār nyūral ārkiṭekcar (Consequences of Multilingualism for Neural Architecture) (sirāracanāyāḥ kṛte bahubhāṣāprayogasya pariṇāmāḥ) iti
To mention a promising forthcoming book: Languages Are Good For You by Sophie Hardach 01 Oct 2020. https://headofzeus.com/books/9781789543926
एकस्य आशाजनकस्य आगामिपुस्तकस्य उल्लेखः - सोफी हार्डाक् महोदयायाः लाङ्ग्वेजस् आर् गुड् फार् यू (Languages Are Good For You) (भाषाः भवतां कृते सुहिताः) 01 Oct 2020 https://headofzeus.com/books/9781789543926
ekasya āśājanakasya āgāmipustakasya ullekhaḥ - sophī hārdāk mahodayāyāḥ lāṅgvejas ār guḍ phār yū (Languages Are Good For You) (bhāṣāḥ bhavatāṃ kṛte suhitāḥ) 01 Oct 2020 https://headofzeus.com/books/9781789543926
It is no sleight of hand.
तत् हस्तलाघवं नास्ति ।
tat hastalāghavaṃ nāsti.
I am calling it as I see it within the big picture.
अहं तां विशालचित्रे यथा पश्यामि तथा वदामि ।
Ahaṁ tāṁ viśālacitre yathā paśyāmi tathā vadāmi.
I recognize these sensitivities in the exposition of my “message.”
मम "सन्देशः" इत्यस्य प्रदर्शने एताः संवेदनाः अहम् अवगच्छामि ।
Mama "sandeśaḥ" ityasya pradarśane etāḥ saṁvedanāḥ aham avagacchāmi.
However sensitive or tricky that may be, that’s a reality.
तत् कियन्मात्रम् अपि सूक्ष्मं जटिलं वा स्यात् परन्तु तत् तु सत्यम् I
Tat kiyanmātram api sūkṣmaṃ jaṭilaṃ vā syāt parantu tat tu satyam.
To an unbiased observer, all three of Hindi, Urdu and Sanskrit would qualify for a national language based on the breadth and depth of their level of penetration in terms of geography and/or as a foundation to other vernacular/local languages.
निष्पक्षाय पर्यवेक्षकाय हिन्दी, संस्कृतं, उर्दू च सर्वाः तिस्रः अपि भाषाः भौगोलिकरीत्या तासां व्याप्तेः स्तरस्य विस्तारं गभीरतां च आधृत्य च/अथवा अन्यासां प्रादेशिकभाषाणां/स्थानीयभाषाणां आधाररूपेण राष्ट्रभाषापदाय योग्याः भवेयुः ।
Niṣpakṣāya paryavekṣakāya hindī, saṁskr̥taṁ, urdū ca sarvāḥ tisraḥ api bhāṣāḥ bhaugolikarītyā tāsāṃ vyāpteḥ starasya vistāraṃ gabhīratāṃ ca ādhṛtya ca/athavā anyāsāṃ prādeśikabhāṣāṇāṃ/sthānīyabhāṣāṇāṃ ādhārarūpeṇa rāṣṭrabhāṣāpadāya yogyāḥ bhaveyuḥ.
One way to define “national” in the context of India is as being pan-Indian.
भारतीयसन्दर्भे "राष्ट्रिय" इति शब्दस्य एका परिभाषा अखिलभारतीयत्वम् इति भवति ।
Bhāratīyasandarbhe "rāṣṭriya" iti śabdasya ekā paribhāṣā akhilabhāratīyatvam iti bhavati.
All three languages would qualify as being pan-Indian; Hindi and Urdu are spoken in many different states, and Sanskrit is the foundation of Hindi as well as several other state languages.
सर्वाः तिस्रः भाषाः अखिलभारतीयत्वस्य परिभाषानुगुणं योग्याः भवेयुः ; हिन्दी, उर्दू च अनेकेषु भिन्नेषु राज्येषु सम्भाषणभाषे, संस्कृतं च हिन्द्याः तथा कतिपयानाम् अन्यराज्यानां भाषाणां आधारशिला अस्ति ।
Sarvāḥ tisraḥ bhāṣāḥ akhilabhāratīyatvasya paribhāṣānuguṇaṁ yogyāḥ bhaveyuḥ; hindī, urdū ca anekeṣu bhinneṣu rājyeṣu sambhāṣaṇabhāṣe, saṁskr̥taṁ ca hindyāḥ tathā katipayānām anyarājyānāṁ bhāṣāṇāṁ ādhāraśilā asti.
¶
Even though English is international, I am presenting it very much as one of “our languages” as illustrated on the model book covers, providing a sense of integration.
यद्यपि आङ्ग्लम् अन्ताराष्ट्रिया भाषा अस्ति, तथापि यथा प्रतिरूपपुस्तकानां मुखपृष्ठेषु दृश्यते, तथा एकीकरणस्य भावनां परिकल्प्य अहं नूनं ताम् "अस्माकं भाषाः” इत्येतासाम् अन्यतमायाः रूपेण प्रददामि ।
Yadyapi āṅglam antārāṣṭriyā bhāṣā asti, tathāpi yathā pratirūpapustakānāṃ mukhapr̥ṣṭheṣu dr̥śyate, tathā ekīkaraṇasya bhāvanāṃ parikalpya ahaṃ nūnaṃ tām "asmākaṁ bhāṣāḥ" ityetāsām anyatamāyāḥ rūpeṇa pradadāmi.
Note that I did not call English a “foreign” language.
उपलक्षयतु यत्, "वैदेशिकी" भाषा इति अहम् आङ्ग्लं न सम्बोधितवान् ।
upalakṣayatu yat, "vaideśikī" bhāṣā iti aham āṅglaṁ na sambodhitavān.
In fact, in my message, I did draw its relationship to Indian languages, not only in etymology but even in phonetics, as part of the Indo-European family.
वास्तव्येन मम सन्देशे अहं भारतीयभाषाभिः सह तस्याः सम्बन्धं न केवलं व्युत्पत्तौ अपि तु ध्वनिविज्ञाने अपि भारत-यूरोप-परिवारस्य भागत्वेन चित्रितवान् एव ।
vāstavyena mama sandeśe ahaṁ bhāratīyabhāṣābhiḥ saha tasyāḥ sambandhaṁ na kevalaṁ vyutpattau, api tu dhvanivijñāne api bhārata-yūropa-parivārasya bhāgatvena citritavān eva.
¶
For the sake of completeness, consider a whole host of terms like “national language,” “international language,” “mother tongue,” “first language,” “native language,” “household language,” “second language,” “official language,” or “communication language.”
पूर्णतायै शब्दप्रयोगाणां सम्पूर्ण-समूहस्य विचारं करोतु यथा - "राष्ट्रभाषा", "अन्ताराष्ट्रियभाषा", "मातृभाषा", "प्रथमभाषा", "देशीयभाषा", "गृहोपयोगिभाषा", "द्वितीयभाषा", "आधिकारिकभाषा", अथवा "संवादभाषा" ।
Pūrṇatāyai śabdaprayogāṇāṁ sampūrṇa-samūhasya vicāraṁ karotu yathā - "rāṣṭrabhāṣā", "antārāṣṭriyabhāṣā", "mātr̥bhāṣā", "prathamabhāṣā", " deśīyabhāṣā", "gr̥hopayogibhāṣā", "dvitīyabhāṣā", "ādhikārikabhāṣā", athavā "saṃvādabhāṣā".
These terms are vast and still being discussed among researchers.
एते शब्दाः सुमहान्तः सन्ति, शोधकर्तृषु अद्यापि चर्चायाः विषयाः सन्ति ।
Ete śabdāḥ sumahāntaḥ santi, śodhakartr̥ṣu adyāpi carcāyāḥ viṣayāḥ santi.
Each scholar and/or country tends to use one of the definitions according to their social-political context.
प्रत्येकं विद्वान् तथा च/ अथवा देशः स्वसामाजिकस्य, स्वराजनीतिकस्य सन्दर्भस्य अनुसारेण परिभाषासु एकस्य उपयोगे प्रवर्तते ।
Pratyekaṁ vidvān tathā ca/athavā deśaḥ svasāmājikasya, svarājanītikasya sandarbhasya anusāreṇa paribhāṣāsu ekasya upayoge pravartate.
Importantly, regardless of the labels one gives to a language, my proposed method is label-agnostic and is applicable to a combination of any or all languages—2, or 22, or more.
महत्त्वपूर्णम् अस्ति यत्, भाषायै दत्तस्य कस्यापि नामाभिधानस्य चिन्तां विना मम प्रस्तुता पद्धतिः नामाभिधानविषये तटस्था अस्ति सा च कासामपि भाषाणां - २ अथवा २२ अथवा अधिकानां - सर्वभाषाणां वा समवाये प्रयोज्या अस्ति ।
Mahattvapūrṇam asti yat, bhāṣāyai dattasya kasyāpi nāmābhidhānasya cintāṁ vinā mama prastutā paddhatiḥ nāmābhidhānaviṣaye taṭasthā asti sā ca kāsāmapi bhāṣāṇāṃ - 2, athavā 22 athavā adhikānāṃ - sarvabhāṣāṇāṃ vā samavāye - prayojyā asti.
You choose what languages you need or want to learn and call them by whatever names.
भवान् काः भाषाः पठितुम् आकांक्षति अथवा इच्छति, ताः चिनोतु तासां च कैरपि नामभिः सम्बोधनं करोतु ।
Bhavān kāḥ bhāṣāḥ paṭhitum ākāṃkṣati athavā icchati, tāḥ cinotu tāsāṃ ca kairapi nāmabhiḥ sambodhanaṃ karotu.
I agree with everything stated above.
उक्तेन सर्वेण सह अहं संमतः अस्मि ।
Uktena sarveṇa saha ahaṁ saṁmataḥ asmi.
But the world today is a small village, and India is one big street.
परन्तु सद्यः विश्वं लघुग्रामः अस्ति, भारतञ्च विशाला वीथिका ।
Parantu sadyaḥ viśvaṁ laghugrāmaḥ asti, bhāratañca viśālā vīthikā.
English is therefore better referred to as an international language or world language than by any other designation.
अतः आङ्ग्लभाषा कस्यापि अन्यपदनाम्नः अपेक्षया अन्ताराष्ट्रियभाषायाः अथवा विश्वभाषायाः रूपेण निर्दिष्टा भवेत् इत्येव वरम् I
Ataḥ āṅglabhāṣā kasyāpi anyapadanāmnaḥ apekṣayā antārāṣṭriyabhāṣāyāḥ athavā viśvabhāṣāyāḥ rūpeṇa nirdiṣṭā bhavet ityeva varam.
That’s my view.
इदमेव मे मतम् ।
Idameva me matam.
I tend to think differently.
अहं भिन्नतया चिन्तितुं प्रवर्ते ।
Ahaṁ bhinnatayā cintituṃ pravarte.
It is well known that Sanskrit is a foundational language for many Indian languages, although currently not used in day-to-day communication anywhere in the country, except in Mattur village in Shimoga district near the city of Shivamogga in Karnataka State.
कर्णाटक-राज्यस्य शिवमोग्गा-नगरस्य समीपे शिमोगा-मण्डले मत्तुरु-ग्रामं विहाय यद्यपि एतस्याः प्रयोगः अधुना दैनिकसंवादे देशे कुत्रापि न भवति, तथापि एतत् सुविदितम् अस्ति यत्, संस्कृतम् अनेकभारतीयभाषाणां आधारभूता भाषा अस्ति ।
Karṇāṭaka-rājyasya śivamoggā-nagarasya samīpe śimogā-maṇḍale matturu-grāmaṁ vihāya yadyapi etasyāḥ prayogaḥ adhunā dainika saṃvāde deśe kutrāpi na bhavati, tathāpi etat suviditam asti yat, saṁskr̥tam anekabhāratīyabhāṣāṇāṁ ādhārabhūtā bhāṣā asti.
Interestingly, although it is the only state to do so, Uttarakhand State has also accorded Sanskrit the status of a second official language with the objective of promoting it.
रुचिकरविषयः अस्ति यत्, उत्तराखण्डराज्यं संस्कृतभाषायाः संवर्धनस्य उद्देशेन एतस्यै द्वितीयाधिकारिकभाषापदं प्रदत्तवत् अपि अस्ति यद्यपि एवं कुर्वाणं राज्यं तत् एकमेव ।
Rucikaraviṣayaḥ asti yat, uttarākhaṇḍarājyaṃ saṃskṛtabhāṣāyāḥ saṃvardhanasya uddeśena etasyai dvitīyādhikārikabhāṣāpadaṃ pradattavat api asti yadyapi evaṃ kurvāṇaṃ rājyaṃ tat ekameva.
My reasons for including Sanskrit are two-fold:
संस्कृतस्य अन्तर्भावस्य पृष्ठे मम कारणे द्विधा स्तः:
Saṁskr̥tasya antarbhāvasya pr̥ṣṭhe mama kāraṇe dvidhā staḥ:
Having a course in Sanskrit is tantamount to having a course in logic.
संस्कृतस्य अध्ययनक्रमस्य पठनं तर्कशास्त्रस्य अध्ययनक्रमस्य पठनेन तुल्यं भवति । saṃskṛtasya adhyayanakramasya paṭhanaṃ tarkaśāstrasya adhyayanakramasya paṭhanena tulyaṃ bhavati.
Sanskrit is just a language, not a Hindu language.
संस्कृतं केवलं भाषा अस्ति, हिन्दूभाषा नास्ति ।
Saṁskr̥taṁ kevalaṁ bhāṣā asti, hindūbhāṣā nāsti.
In the same way, Urdu is just language, not a Muslim language.
तथैव उर्दू केवलं भाषा अस्ति, न तु मुस्लिमभाषा ।
Tathaiva urdū kevalaṁ bhāṣā asti, na tu muslimabhāṣā.
Similarly, English is just language; whoever learns it earns it.
एवमेव आङ्ग्लं केवलं भाषा, यः कोऽपि तां पठति, सः ताम् अर्जयति ।
Evameva āṅglaṁ kevalaṁ bhāṣā, yaḥ ko'pi tāṁ paṭhati, saḥ tām arjayati.
Religion and language must be delinked, should we desire national integration.
यदि वयं राष्ट्रियैकीकरणम् इच्छेम, तर्हि धर्मः भाषा च भिन्नौ एव भवेताम् ।
Yadi vayaṃ rāṣṭriyaikīkaraṇam icchema, tarhi dharmaḥ, bhāṣā ca bhinnau eva bhavetām.
Picture the conversational scene of a Hindu child fluently speaking in Urdu, and a Muslim child fluently speaking in Sanskrit.
हिन्दूबाकलस्य धाराप्रवाहेण उर्दूभाषणस्य, मुस्लिमबालकस्य धाराप्रवाहेण संस्कृतभाषणस्य च संलापस्य दृश्यं मनसा कल्पयतु I
Hindūbākalasya dhārāpravāheṇa urdūbhāṣaṇasya, muslimabālakasya dhārāpravāheṇa saṁskr̥tabhāṣaṇasya ca saṃlāpasya dṛśyaṃ manasā kalpayatu.
That would be like witnessing the proverbial God.
तत् लौकिकेश्वरस्य साक्षात् दर्शनवत् भवेत् ।
tat laukikeśvarasya sākṣāt darśanavat bhavet.
I am an atheist, but that does not preclude me from employing theistic metaphors.
अहं नास्तिकः अस्मि, परन्तु तत् माम् आस्तिकरूपकाणां प्रयोगात् न निषेधति ।
Ahaṁ nāstikaḥ asmi, parantu tat mām āstikarūpakāṇāṃ prayogāt na niṣedhati.
The impact of teaching/learning of Sanskrit and Urdu together in terms of achieving India’s national integration is immeasurable.
भारतस्य राष्ट्रियैकीकरणस्य प्राप्तेः अपेक्षया संस्कृतस्य, उर्दूभाषायाः च युगपद् शिक्षणस्य/अध्ययनस्य प्रभावः अपरिमेयः भवति ।
Bhāratasya rāṣṭriyaikīkaraṇasya prāpteḥ apekṣayā saṁskr̥tasya, urdūbhāṣāyāḥ ca yugapad śikṣaṇasya/adhyayanasya prabhāvaḥ aparimeyaḥ bhavati.
The advantage of learning Sanskrit for ten years far outweighs the advantage of learning another current language of a neighboring state.
दश वर्षाणि यावत् संस्कृताध्ययनस्य लाभः प्रतिवेशिराज्यस्य प्रचलितभाषाध्ययनस्य लाभात् अतीव गुरुतरः भवति ।
Daśa varṣāṇi yāvat saṁskr̥tādhyayanasya lābhaḥ prativeśirājyasya pracalitabhāṣādhyayanasya lābhāt atīva gurutaraḥ bhavati.
Moreover, people across state borders speak the languages of both states anyway, regardless of the conduct of their governments.
अपि च राज्यसीमयोः परस्तात् अपि जनाः स्वसर्वकारस्य वृत्तिम् अनपेक्ष्य उभयोः राज्ययोः उभे भाषे तु वदन्ति ।
api ca rājyasīmayoḥ parastāt api janāḥ svasarvakārasya vṛttim anapekṣya ubhayoḥ rājyayoḥ ubhe bhāṣe tu vadanti.
I can perhaps best answer this question by directly quoting an article published by a senior literary critic, Kuldeep Kumar, in The Hindu daily newspaper (December 14/15, 2017).
(दिसम्बर १४/१५, २०१७) दिनाङ्के द हिन्दू- दैनिकसमाचारपत्रे वरिष्ठसाहित्यिकगुणदोषविवेचकेन कुलदीपकुमारेण प्रकाशितस्य लेखस्य प्रत्यक्षतः उद्धरणं दत्त्वा प्रायः अहम् एतस्य प्रश्नस्य सुष्ठु प्रत्युत्तरं दातुं शक्नोमि ।
(Disambara 14/15, 2017) dināṅke da hindū-dainikasamācārapatre variṣṭhasāhityikaguṇadoṣavivecakena kuladīpakumāreṇa prakāśitasya lekhasya pratyakṣataḥ uddharaṇaṁ dattvā prāyaḥ aham etasya praśnasya suṣṭhu pratyuttaraṃ dātuṃ śaknomi.
To quote, “The ‘house’ of Hindi/Hindavi/Hindustani was divided at Fort William College that was founded in 1800 at Calcutta (now Kolkata) and where John Borthwick Gilchrist, a surgeon and wandering linguist, was appointed the Professor of Hindustani.
उद्धरणार्थं, "फोर्ट विलियम महाविद्यालये हिन्दी/हिन्दवी/हिन्दुस्तानी इत्येतासां 'सदनं' विभाजितं जातम् आसीत् यस्य स्थापना १८०० मध्ये काल्कट्टा-नगरे (इदानीं कोलकता) जाता आसीत् यत्र च कश्चन परिभ्रमी भाषाविद् शल्यचिकित्सकः जोन बोर्थविक गिल्क्रिस्ट हिन्दुस्तानी-भाषायाः प्राध्यापकत्वेन नियुक्तः आसीत् ।
Uddharaṇārthaṁ, "phorṭa viliyama mahāvidyālaye hindī/hindavī/hindustānī ityetāsāṁ 'sadanaṃ' vibhājitaṁ jātam āsīt yasya sthāpanā 1800 madhye kālkaṭṭā-nagare (idānīṃ kolakatā) jātā āsīt yatra ca kaścana paribhramī bhāṣāvid śalyacikitsakaḥ jona borthavika gilkrisṭa hindustānī-bhāṣāyāḥ prādhyāpakatvena niyuktaḥ āsīt.
On the college staff were three Indian scholars―Sadal Mishra, Insha’llah Khan and Lallooji Lal―who produced three works and played the most important role in crafting two registers or styles of Hindustani that we now know as Urdu and Hindi.
महाविद्यालयस्य कर्मचारिषु त्रयः भारतीयाः विद्वांसः - सदल मिश्रा, इंशाल्ला खान, लल्लूजी लाल च आसन् ये तिस्रः कृतीः रचयित्वा हिन्दुस्तानीभाषायाः द्वयोः प्रकारयोः अथवा शैल्योः निर्माणे गुरुतमभूमिकां समाचरितवन्तः यौ इदानीं वयम् उर्दू हिन्दी च इति जानीमः ।
Mahāvidyālayasya karmacāriṣu trayaḥ bhāratīyāḥ vidvāṁsaḥ - sadala miśrā, iṁśāllā khāna, lallūjī lāla ca āsan ye tisraḥ kṛtīḥ racayitvā hindustānībhāṣāyāḥ dvayoḥ prakārayoḥ athavā śailyoḥ nirmāṇe gurutamabhūmikāṃ samācaritavantaḥ yau idānīṃ vayam urdū hindī ca iti jānīmaḥ.
Lallooji Lal invented the modern Sanskritized Hindi by weeding out colloquial as well as Persian and Arabic words from spoken Hindustani, while Insha wrote in the mixed language.
लल्लूजीलाल महोदयः सम्भाषणस्य हिन्दुस्तानिभाषायाः संलापिनः तथा पारसी आरबी च शब्दान् अपाकृत्य आधुनिकसंस्कृतपृक्तहिन्दीभाषायाः आविष्कारम् अकरोत्, यावत् इंशा महोदयः मिश्रभाषायाम् अलिखत् ।
Lallūjīlāla mahodayaḥ sambhāṣaṇasya hindustāni-bhāṣāyāḥ saṃlāpinaḥ tathā pārasī ārabī ca śabdān apākr̥tya ādhunikasaṃskṛtapṛktahindībhāṣāyāḥ āviṣkāram akarot, yāvat iṁśā mahodayaḥ miśrabhāṣāyām alikhat.
It was at the Fort William College that Sanskritized Hindi was identified with the Hindus while the other register that used words of Perso-Arabic stock was identified with the Muslims.”
फोर्ट विलियम-महाविद्यालये एव संस्कृतपृक्तहिन्दीभाषा हिन्दुभिः सह समीकृता, यावत् अन्यः पारसी-आरबीशब्दयुक्तः प्रकारः मुस्लिमजनैः सह समीकृतः ।"
Phorṭa viliyama-mahāvidyālaye eva saṃskṛtapṛktahindībhāṣā hindubhiḥ saha samīkṛtā yāvat anyaḥ pārasī-ārabīśabdayuktaḥ prakāraḥ muslimajanaiḥ saha samīkṛtaḥ."
¶
Looking back two centuries later, it appears intriguing that a surgeon presided over the division of Hindustani into Hindi and Urdu.
शताब्द्योः अनन्तरं पृष्ठतः पश्यामः चेत् चित्तरञ्जकः प्रतीयते यत्, कश्चन शल्यचिकित्सकः हिन्दी-उर्दूभाषयोः रूपेण हिन्दुस्तानीभाषायाः विभाजनस्य आध्यक्ष्यम् अवहत् ।
Śatābdyoḥ anantaraṁ pṛṣṭhataḥ paśyāmaḥ cet cittarañjakaḥ pratīyate yat, kaścana śalyacikitsakaḥ hindī-urdūbhāṣayoḥ rūpeṇa hindustānībhāṣāyāḥ vibhājanasya ādhyakṣyam avahat.
Coincidentally, I am a physician having graduated from Osmania Medical College, Yale-trained pathologist, National Institutes of Health (NIH)-funded biomedical research investigator, and similarly improbable individual, endeavoring to undo or minimize some of that division by devising a novel multi-languaging proposal.
संयोगवशात् अहम् अपि चिकित्सकः अस्मि, उस्मानिया- वैद्यकीयशालातः स्नातकः, येल-प्रशिक्षितः नैदानः, नेशनल-इन्स्टिट्युट-ओफ-हेल्थ(NIH) इत्यनेन निधिदत्तः जीववैद्यकीयशोधगवेषकः तथैव असम्भाव्यः व्यक्तिः यः नूतनं बहुभाषाप्रयोगस्य प्रस्तावं परिकल्प्य तस्य विभाजनस्य लवमपि बाधितुम् अथवा न्यूनीकर्तुं कृतप्रयत्नः अस्मि I Saṁyogavaśāt aham api cikitsakaḥ api, usmāniyā- vaidyakīyaśālātaḥ snātakaḥ, yela-
praśikṣitaḥ naidānaḥ, neśanala-insṭiṭyuṭa-opha-heltha(NIH)- ityanena nidhidattaḥ jīvavaidyakīyaśodhagaveṣakaḥ tathaiva asambhāvyaḥ vyaktiḥ yaḥ nūtanaṃ bahubhāṣāprayogasya prastāvaṃ parikalpya tasya vibhājanasya lavamapi bādhitum athavā nyūnīkartuṃ kṛtaprayatnaḥ asmi.
¶
It is worth noting that among pairs of related languages, the relationship between Hindi
and Urdu is unique because of the way they were born or created.
अत्र अवेक्षार्हः अस्ति यत्, सम्बद्धभाषायुगलेषु हिन्दी-उर्दूभाषयोः युगलमध्ये सम्बन्धः तयोः उद्भवस्य अथवा विनिर्मितेः रीत्या अद्वितीयः अस्ति ।
Atra avekṣārhaḥ asti yat, sambaddhabhāṣāyugaleṣu hindī-urdūbhāṣayoḥ yugalamadhye sambandhaḥ tayoḥ udbhavasya athavā vinirmiteḥ rītyā advitīyaḥ asti.
They completely agree at the base and differ at the top—quite the opposite of other
related language pairs, such as Telugu and Kannada.
ते आधारे अशेषेण संमते शीर्षे च भिन्ने स्तः- अन्यसम्बद्धभाषायुग्मेभ्यः अत्यन्तं विपरीतं - यथा तेलुगु कन्नडा च ।
Te ādhāre aśeṣeṇa saṃmate śīrṣe ca bhinne staḥ- anyasambaddhabhāṣāyugmebhyaḥ atyantaṁ viparītaṁ - yathā telugu kannaḍā ca.
Hindi and Urdu differ in the higher-order lexicon, with Hindi borrowing from Sanskrit and Urdu from Perso-Arabic.
हिन्दी-उर्दूभाषे उच्चक्रमस्य शब्दकोशे भिन्ने स्तः, संस्कृतात् हिन्दी पारस-आरबतः उर्दू च ऋणग्राहिण्यौ स्तः ।
Hindī-urdūbhāṣe uccakramasya śabdakośe bhinne staḥ, saṁskr̥tāt hindī pārasa-ārabataḥ urdū ca ṛṇagrāhiṇyau staḥ.
On the other hand, Telugu and Kannada differ in the base lexicon but have a nearly identical higher-order lexicon, all borrowed from single source: Sanskrit.
अपरत्र तेलुगुकन्नडाभाषे मूलशब्दकोशे भिन्ने स्तः, परन्तु समानप्रायः उच्चक्रमशब्दकोशः अस्ति, सर्वः एकलप्रभवात् ऋणत्वेन स्वीकृतः अस्ति: संस्कृतात् I
Aparatra telugukannaḍābhāṣe mūlaśabdakośe bhinne staḥ, parantu samānaprāyaḥ uccakramaśabdakośaḥ asti, sarvaḥ ekalaprabhavāt r̥ṇatvena svīkr̥taḥ asti: saṁskr̥tāt.
Thus, Telugu and Kannada converge (as English and French do), where Hindi and Urdu would diverge (see ref. by Prasad and Virk).
एवं तेलुगुकन्नडभाषे अभिसरणं कुरुतः, (यथा आङ्ग्लं फ्रेञ्च् च कुरुतः) यत्र हिन्दी-उर्दूभाषे व्यावर्तेयाताम् (प्रसाद तथा विर्क् इत्येतयोः उल्लेखं पश्यतु) ।
Evaṁ telugukannaḍabhāṣe abhisaraṇaṁ kurutaḥ, (yathā āṅglaṃ phreñc ca kurutaḥ) yatra hindī-urdūbhāṣe vyāvarteyātām (prasāda tathā virk ityetayoḥ ullekhaṃ paśyatu).
¶
In sum, Urdu is a quintessential national language of India, along with Hindi (and of course Sanskrit).
सङ्क्षेपेण, उर्दू हिन्द्या सह भारतस्य सर्वोत्कृष्टा राष्ट्रभाषा अस्ति (तथा हि संस्कृतम् अपि) ।
Saṅkṣepeṇa, urdū hindyā saha bhāratasya sarvotkr̥ṣṭā rāṣṭrabhāṣā asti (tathā hi saṁskr̥tam api).
Hindi and Urdu may be likened to two identical twin sisters, given up for adoption to different families, and being dressed differently, starting with the different scripts.
हिन्दी-उर्दुभाषयोः भिन्नलिपिभ्याम् आरभ्य समानयुग्मजभगिनीभ्यां सह तुलना भवितुं शक्यते, ये भिन्नपरिवाराभ्यां स्वीकारार्थं दत्ते भवतः, भिन्नतया च संवीते भवतः ।
Hindī-urdubhāṣayoḥ bhinnalipibhyām ārabhya samānayugmajabhaginībhyāṃ saha tulanā bhavituṃ śakyate, ye bhinnaparivārābhyāṃ svīkārārthaṃ datte bhavataḥ, bhinnatayā ca saṃvīte bhavataḥ.
Although there are a lot of common words between the two languages as used in ordinary conversations,it is indisputable that the two languages being related by birth is not widely known; this relation is not appreciated by India’s everyday citizens, Hindus and Muslims alike.
यद्यपि उभयोः भाषयोः मध्ये सामान्यसंलापे प्रयुक्ताः अनेके समानशब्दाः सन्ति, तथापि एतत् निर्विवादम् अस्ति यत्, उभयोः भाषयोः जन्मतः सम्बन्धः व्यापकरूपेण न ज्ञातः; एषः सम्बन्धः भारतस्य सामान्यनागरिकैः, हिन्दुभिः, मुस्लिमजनैः च समं न बहुमतः अस्ति ।
Yadyapi ubhayoḥ bhāṣayoḥ madhye sāmānyasaṃlāpe prayuktāḥ aneke samānaśabdāḥ santi, tathāpi etat nirvivādam asti yat, ubhayoḥ bhāṣayoḥ janmataḥ sambandhaḥ vyāpakarūpeṇa na jñātaḥ; eṣaḥ sambandhaḥ bhāratasya sāmānyanāgarikaiḥ, hindubhiḥ, muslimajanaiḥ ca samaṃ na bahumataḥ asti.
It is much to the benefit of the new generations of students to learn this basic language history and remember and cherish the connectedness of our languages.
भाषायाः एतस्य मूलभूतस्य इतिहासस्य ज्ञानम् अस्माकं भाषाणां सम्पृक्ततायाः स्मरणं भरणं च इति एतत् नवयुगस्य विद्यार्थिभ्यः अत्यन्तं लाभयुक्तम् अस्ति ।
bhāṣāyāḥ etasya mūlabhūtasya itihāsasya jñānam asmākaṃ bhāṣāṇāṃ sampṛktatāyāḥ smaraṇaṃ bharaṇaṃ ca iti etat navayugasya vidyārthibhyaḥ atyantaṁ lābhayuktam asti.
To a non-political, non-religious and unattached thinker, any schism between Hindi and Urdu is artificial, unfortunate and unhelpful.
राजनीतिरुचिरहितस्य, धार्मिकभावरहितस्य, अनासक्तविचारकस्य च कृते हिन्दी-उर्दूभाषयोः मध्ये कोऽपि भेदः कृत्रिमः, दुर्भाग्यपूर्णः, अनुपयोगी च अस्ति ।
Rājanītirucirahitasya, dhārmikabhāvarahitasya, anāsaktavicārakasya ca kr̥te hindī-urdūbhāṣayoḥ madhye ko'pi bhedaḥ kr̥trimaḥ, durbhāgyapūrṇaḥ, anupayogī ca asti.
¶
References:
उल्लेखाः :
ullekhāḥ :
¶
Kuldeep Kumar. Understanding Rekhta: Are Hindi, Hindavi, Rekhta and Urdu Different Names for the Same Linguistic, Literary and Cultural Heritage? The Hindu December 14/15, 2017.
कुलदीप कुमार। रेख्ता-इत्यस्य बोधनम्: हिन्दी, हिन्दवी, रेख्ता, उर्दू च एकस्याः भाषिक -साहित्यिक-सांस्कृतिक-परम्परायाः भिन्नानि नामानि सन्ति किम्? द हिन्दु दिसम्बर 14/15, 2017.
Kuladīpa kumāra. Rakhtā-ityasya bodhanam: hindī, hindavī, rekhtā, urdū ca ekasyāḥ bhāṣika-sāhityika-sāṁskr̥tika-paramparāyāḥ bhinnāni nāmāni santi kim? da hindu disambara 14/15, 2017.
¶
K. V. S. Prasad and Shafqat Mumtaz Virk. Computational Evidence that Hindi and Urdu Share a Grammar but Not the Lexicon. Proceedings of the 3rd Workshop on South and Southeast Asian Natural Language Processing (SANLP), pages 1–14, COLING 2012, Mumbai, December 2012.
के वी एस प्रसाद तथा शफकत मुमताझ विर्क । सङ्गणकीयं साक्ष्यम् अस्ति यत्, हिन्दी-उर्दूभाषयोः व्याकरणं समानम् अस्ति परन्तु शब्दकोशः समानः नास्ति । तृतीयकार्यशालायाः वृत्तान्ताः - सौथ आण्ड् सौथ- ईस्ट एशियन नाचुरल लाङ्ग्वगेज प्रोसेसिंग (SANLP) मध्ये, पृष्ठानि 1–14, COLING 2012, मुंबइ, डिसेम्बर 2012.
Ke Vī Esa Prasāda aura śaphakata mumatājha virka. saṅgaṇakīyaṁ sākṣyam asti yat, hindī-urdūbhāṣayoḥ vyākaraṇaṁ samānam asti parantu śabdakośaḥ samānaḥ nāsti.
Tr̥tīyakāryaśālāyāḥ vṛttāntāḥ - sautha āṇḍ sautha- īsṭa eśiyana nācurala lāṅgvageja prosesiṁga (SANLP) madhye, pr̥ṣṭhāni 1–14, COLING 2012, muṁbai, ḍisembara 2012.
¶
Amrit Rai. A House Divided: The Origin and Development of Hindi/Hindavi. 320 pp. Oxford University Press, 1985.
अमृत राय । एकं विभक्तं सदनम् – हिन्द्याः/हिन्दवी-भाषायाः उत्पत्तिः विकासः च । 320 पिपि ओक्सफोर्ड युनिर्वसिटि प्रेस, 1985.
Amr̥ta Rāya. ekaṃ vibhaktaṃ sadanam - hindyāḥ/hindavī-bhāṣāyāḥ utpattiḥ vikāsaḥ ca. 320 pipi oksaphorḍa yunirvasiṭi presa, 1985
¶
Christopher R. King. One Language, Two Scripts: The Hindi Movement in Nineteenth Century North India. 232 pp. Oxford University Press, 1994.
क्रिस्टोफर आर. किंग । एका भाषा, द्वे लिप्यौ: नवदशशताब्द्यां उत्तरभारते हिन्दी आन्दोलनम् । 232 पिपि ओक्सफोर्ड युनिर्वसिटि प्रेस, 1994.
Krisṭophara Ara. Kiṁga. Ekā bhāṣā, dve lipyau: navadaśaśatābdyāṁ uttarabhārate hindī-āndolanam. 232 pipi oksaphorḍa yunirvasiṭi presa, 1994.
The method devised for the purpose of multi-languaging is “mathematical” or “algebraic” in nature, is scientific at its core, and cultivates analytical skills.
बहुभाषाप्रयोगस्य कृते निर्मितः विधिः "गणितीय” अथवा "बीजीय” प्रकृतियुक्तः अस्ति, सः मूलतः वैज्ञानिकी विश्लेषणात्मकं कौशलं च आसेवते ।
bahubhāṣāprayogasya kṛte nirmitaḥ vidhiḥ "gaṇitīya" athavā "bījīya" prakr̥tiyuktaḥ asti, saḥ mūlataḥ vaijñānikī viśleṣaṇātmakaṁ kauśalaṁ ca āsevate.
To that effect, Wordbook has been developed.
तस्मै परिणामाय शब्दपुस्तिकायाः निर्माणं जातम् अस्ति ।
Tasmai pariṇāmāya śabdapustikāyāḥ nirmāṇaṁ jātam asti.
The student will be simultaneously exposed to and learning the same subject/lesson in five different languages in every class.
प्रत्येकं कक्षायां पञ्चभिन्नभाषासु समानं विषयं/पाठं युगपुत् प्रदर्श्य विद्यार्थिभ्यः पाठनं भविष्यति ।
Pratyekaṁ kakṣāyāṁ pañcabhinnabhāṣāsu samānaṁ viṣayaṁ/pāṭhaṁ yugapat pradarśya vidyārthibhiḥ pāṭhanaṁ bhaviṣyati.
Because the subject matter is identical, even if in five languages, the dimensionality of the information is greatly reduced, and it would not be overburdening for the students.
यद्यपि पञ्चसु भाषासु विषयवस्तु अस्ति यतः तत् समानम् एव अतः सूचनायाः पारिमाणिकता अत्यल्पा जाता अस्ति, एवं तत् छात्रेभ्यः भाररूपं न भविष्यति ।
yadyapi pañcasu bhāṣāsu viṣayavastu asti yataḥ tat samānam eva ataḥ sūcanāyāḥ pārimāṇikatā atyalpā jātā asti, evaṃ tat chātrebhyaḥ bhārarūpaṃ na bhaviṣyati.
My prediction is that such comparative/correlative learning of languages may make it relatively easier, more interesting and more powerful than learning three languages of unrelated subject matter, as in the current system that has existed for over 50 years.
मम भविष्यवाणी अस्ति यत्, भाषाणाम् एतादृशी तुलनात्मकशिक्षा/सहसम्बद्धशिक्षा असम्बद्धविषयवस्तोः - यथा वर्तमानशिक्षापद्धत्यां परः ५० वर्षाः विद्यमानम् अस्ति - त्रिषु भाषासु अध्ययनापेक्षया अधिकसरलं, अधिकरोचकं, अधिकं प्रबलं च कुर्यात् ।
Mama bhaviṣyavāṇī asti yat, bhāṣāṇām etādr̥śī tulanātmaka śikṣā/sahasambaddhaśikṣā asambaddhaviṣayavastoḥ - yathā vartamānaśikṣāpaddhatyāṃ paraḥ 50 varṣāḥ vidyamānam asti - triṣu bhāṣāsu adhyayanāpekṣayā adhikasaralaṁ, adhikarocakaṁ adhikaṁ prabalaṁ ca kuryāt.
There is a perceptible sharing of common roots or vocabularies, grammar and phonetics, to varying degrees.
विभिन्नपरिमाणेषु सामान्यधातूनां, शब्दकोशानां वा, व्याकरणस्य, ध्वनिविज्ञानस्य च प्रत्यक्षतया बोध्यगम्यं विभाजनम् अस्ति ।
Vibhinnaparimāṇeṣu sāmānyadhātūnāṁ, śabdakośānāṃ vā, vyākaraṇasya, dhvanivijñānasya ca pratyakṣatayā bodhyagamyaṁ vibhājanam asti.
It is important that we learn of the connectedness of our languages.
अस्माकं भाषाणां सम्पृक्तताविषये ज्ञानम् अस्माकं कृते महत्त्वपूर्णं भवति ।
Asmākaṁ bhāṣāṇāṃ sampṛktatāviṣaye jñānam asmākaṁ kr̥te mahattvapūrṇaṁ bhavati.
It would be fascinating, I believe, for young and formative minds to see these connections and inculcate correlative thinking early on.
अहं विश्वसिमि यत् बालकेभ्यः विकासिभ्यः च मतिभ्यः एतेषां सम्बन्धानां दर्शनम् आरम्भे एव च सहसम्बद्धचिन्तनस्य तेषां हृदये निवेशनं च आकर्षकं भवेत् इति I
ahaṃ viśvasimi yat bālakebhyaḥ vikāsibhyaḥ ca matibhyaḥ eteṣāṃ sambandhānāṃ darśanam ārambhe eva ca sahasambaddhacintanasya teṣāṃ hṛdaye niveśanaṃ ca ākarṣakaṃ bhavet iti.
Also see the answer to, “What are the benefits of learning multiple languages?”
“अनेकभाषाणां शिक्षणेन को लाभः?" इत्यस्य उत्तरम् अपि पश्यतु I
"Anekabhāṣāṇāṁ śikṣaṇena ko lābhaḥ?" ityasya uttaram api paśyatu.
Although my proposal involves five languages, as mentioned above, the dimensionality of the information is greatly reduced by the proposed method.
यथोक्तं मम प्रस्तावः यद्यपि पञ्चभाषाः अन्तर्भावयति तथापि प्रस्तुतया पद्धत्या सूचनायाः पारिमाणिकता अत्यल्पा जाता अस्ति I
yathoktaṃ mama prastāvaḥ yadyapi pañcabhāṣāḥ antarbhāvayati tathāpi prastutayā paddhatyā sūcanāyāḥ pārimāṇikatā atyalpā jātā asti.
My prediction is that it will be easier and more effective to learn five languages together correlatively than having to learn them in isolation.
मम भविष्यवाणी अस्ति यत् पार्थक्ये पञ्चभाषाणाम् अध्ययनस्य अपेक्षया तासां युगपद् सहसम्बद्धरूपेण अध्ययनम् अधिकसरलं साधकतरं च भविष्यति इति I
mama bhaviṣyavāṇī asti yat pārthakye pañcabhāṣāṇām adhyayanasya apekṣayā tāsāṃ yugapad sahasambaddharūpeṇa adhyayanam adhikasaralaṃ sādhakataraṃ ca bhaviṣyati iti.
For these and other reasons and references as cited below, my answer to the question is that it will not be overburdening for the child.
एतेभ्यः अन्येभ्यः च अधः उदाहृतेभ्यः निमित्तेभ्यः उल्लेखेभ्यः च अस्य प्रश्नस्य मम उत्तरम् अस्ति यत् बालाय एतेत् भाररूपं न भविष्यति इति I
etebhyaḥ anyebhyaḥ ca adhaḥ udāhṛtebhyaḥ nimittebhyaḥ ullekhebhyaḥ ca asya praśnasya mama uttaram asti yat bālāya etet bhārarūpaṃ na bhaviṣyati iti.
¶
The learning capacity of child’s mind was best described by Dr. Maria Montessori, the founder of the Montessori Method, as “the absorbent mind, that children from birth to age six possess limitless motivation to achieve competence within their environment and to perfect skills and understandings.”
मोन्टेस्सोरि पद्धत्याः संस्थापिकया डाक्टर् मारिया मोन्टेस्सोरी महोदयया बालमस्तिष्कस्य अध्ययनक्षमतायाः सुष्ठु वर्णनं कृतम् आसीत् यथा "ग्रहणशीलमनः यत् जन्मतः षड् वर्षाणि यावत् बालाः स्ववातावरणे दक्षतां प्राप्तुं कौशलानि अवगमनानि च साधयितुं च असीमप्रेरणां धारयन्ति" ।
monṭessori paddhatyāḥ saṃsthāpikayā ḍākṭar māriyā monṭessorī mahodayayā bālamastiṣkasya adhyayanakṣamatāyāḥ suṣṭhu varṇanaṃ kṛtam āsīt yathā "grahaṇaśīlamanaḥ yat janmataḥ ṣaḍ varṣāṇi yāvat bālāḥ svavātāvaraṇe dakṣatāṃ prāptuṃ kauśalāni avagamanāni ca sādhayituṃ ca asīmapreraṇāṃ dhārayanti".
It has also been recognized that children below the age of six absorb more than one language effortlessly and joyfully.
षड्-वर्षतः न्यूनवयस्काः बालकाः एकभाषातः अधिकाः मोदेन सह अनायासमेव गृह्णन्ति इत्यपि स्वीकृतम् अस्ति ।
Ṣaḍ-varṣataḥ nyūnavayaskāḥ bālakāḥ ekabhāṣātaḥ adhikāḥ modena saha anāyāsameva gṛhṇanti ityapi svīkṛtam asti.
Recent studies further reveal that new language learning ability is highest until the age of 18, after which it declines, and to achieve fluency learning must begin before 10 years of age.
सद्यः संशोधनैः अग्रे ज्ञातं भवति यत् १८ वर्षाणि यावत् नवीनभाषायाः अभ्यासक्षमता सर्वाधिका भवति ततः सा क्षयं गच्छति धाराप्रवाहं प्राप्तुं च १० वर्षेभ्यः पूर्वं पठनम् आरब्धव्यं भवति ।
Sadyaḥ saṁśodhanaiḥ agre jñātaṁ bhavati yat 18 varṣāṇi yāvat navīnabhāṣāyāḥ
abhyāsakṣamatā sarvādhikā bhavati tataḥ sā kṣayaṃ gacchati dhārāpravāhaṁ
prāptuṁ ca 10 varṣebhyaḥ pūrvaṁ paṭhanam ārabdhavyaṁ bhavati.
This is an age-old subject fraught with considerable debate and discussion.
एषः कश्चन पुरातनः विषयः अस्ति, यः प्रचुरैः विवादैः, चर्चाभिः च युक्तः अस्ति ।
Eṣaḥ kaścana purātanaḥ viṣayaḥ asti, yaḥ pracuraiḥ vivādaiḥ, carcābhiḥ ca yuktaḥ asti.
¶
At What Age Does Our Ability to Learn a New Language Like a Native Speaker Disappear? By D.G. Smith in Scientific American May 4, 2018.
एट वाट् एज् डस् अवर् एबिलिटि टु लर्न् ए न्यू लाङ्ग्वेज् लैक् ए नेटिव् स्पीकर् डिसप्पियर्? (देशीयवक्ता इव नवीनभाषाम् अध्येतुम् अस्माकं क्षमता कतमे वयसि विलीयते ?) डी जी स्मित् द्वारा सायन्टिफिक् अमेरिकन् मध्ये मई 4, 2018 दिनाङ्के ।
eṭa vāṭ ej ḍas avar ebiliṭi ṭu larn e nyū lāṅgvej laik e neṭiv spīkar ḍisappiyar? (deśīyavaktā iva navīnabhāṣām adhyetuṃ asmākam kṣamatā katame vayasi vilīyate ?) ḍī jī smit Dvārā sāyanṭiphik amerikan madhye maī 4, 2018 dināṅke.
According to this report, “Despite the conventional wisdom, a new study shows picking up the subtleties of grammar in a second language does not fade until well into the teens.”
अस्य आवेदनस्य अनुसारेण, "पारम्परिके ज्ञाने सत्यपि नवीनाध्ययनेन ज्ञायते यत्, द्वितीयभाषायां व्याकरणस्य सूक्ष्मताग्रहणं किशोरावस्थायाः कतिपयवर्षाणि यावत् न तस्यति ।"
asya āvedanasya anusāreṇa, "pāramparike jñāne satyapi navīnādhyayanena jñāyate yat,
dvitīyabhāṣāyāṁ vyākaraṇasya sūkṣmatāgrahaṇaṁ kiśorāvasthāyāḥ katipayavarṣāṇi yāvat na tasyati."
What is the Best Age to Learn a Language? by Sophie Hardach, https://www.bbc.com/future/article/20181024-the-best-age-to-learn-a-foreign-language, October 25, 2018.
वाट् इस् दि बेस्ट् एज् टु लेर्न् ए लाङ्ग्वेज् ? (भाषाम् अध्येतुं किं वयः श्रेष्ठम्?) - सोफी हार्डाक् महोदयया रचितम्, अक्टोबर् 25, 2018
dīyate - vāṭ is di besṭ ej ṭu lern e lāṅgvej? (bhāṣām adhyetuṃ kiṃ vayaḥ śreṣṭham?) sophī hārḍāk mahodayayā racitam, akṭobar 25, 2018.
According to this report, “When it comes to learning a foreign language, we tend to think that children are the most adept.
अस्य आवेदनस्य अनुसारेण "विदेशीयभाषायाः अध्ययनस्य विषये बालाः पटुतमाः इति चिन्तयितुं अस्माकं प्रवृत्तिः अस्ति I
asya āvedanasya anusāreṇa "videśīyabhāṣāyāḥ adhyayanasya viṣaye bālāḥ paṭutamāḥ iti cintayituṃ asmākaṃ pravṛttiḥ asti
But that may not be the case―and there are added benefits to starting as an adult.”
परं विषयः तथा न भवेत् - प्रौढत्वे आरम्भस्य च समधिकलाभाः सन्ति इति I
paraṃ viṣayaḥ tathā na bhavet - prauḍhatve ārambhasya ca samadhikalābhāḥ santi iti
Learning a table of four alphabets (Latin, Telugu, Devanagari and Urdu) together may be as appropriate as learning a table of any one alphabet alone, I think.
मम मते तु युगपत् चतुसॄणां (लेटिन, तेलुगु, देवनागरी, उर्दू च) वर्णमालानां तालिकायाः शिक्षणं कस्यापि एकस्याः एव वर्णमालायाः तालिकाध्ययनवत् योग्यं भवेत् ।
Mama mate tu yugapat catusr̥̄ṇāṁ (leṭina, telugu, devanāgarī, urdū ca) varṇamālānāṁ tālikāyāḥ śikṣaṇaṁ kasyāpi ekasyāḥ eva varṇamālāyāḥ tālikādhyayanavat yogyaṁ bhavet.
It may not necessarily be four times more complex or difficult.
चतुर्गुणम् अधिकं जटिलं वा कठिनं वा स्यात् इति आवश्यकं नास्ति ।
Caturguṇam adhikaṁ jaṭilaṃ vā kaṭhinaṁ vā syāt iti āvaśyakaṁ nāsti.
On the contrary, their differences may make learning them together more fun and efficient for the students.
ततः वपरीतं, तासु विद्यमानाः भेदाः विद्यार्थिभ्यः तासां युगपद् अध्ययनम् अधिकं आनन्ददायकं, साधकं च कुर्युः ।
Tataḥ vaparītaṁ, tāsu vidyamānāḥ bhedāḥ vidyārthibhyaḥ tāsāṃ yugapad adhyayanam adhikaṁ ānandadāyakaṁ, sādhakaṃ ca kuryuḥ.
It allows for comparative/correlative thinking and learning starting from ABC.
एतत् ABC इत्यस्मात् (वर्णमालायाः) प्रभृति तुलनात्मकं/सहसम्बद्धं चिन्तनं शिक्षणं च अनुमन्यते ।
Etat ABC ityasmāt (varṇamālāyāḥ) prabhṛti tulanātmakaṁ/sahasambaddhaṃ cintanaṁ śikṣaṇaṃ ca anumanyate.
¶
The question tests the limits of the inventiveness of the educators.
एषः प्रश्नः शिक्षकाणाम् आविष्कारशीलतायाः सीमापरीक्षणं करोति ।
eṣaḥ praśnaḥ śikṣakāṇām āviṣkāraśīlatāyāḥ sīmāparīkṣaṇaṁ karoti.
We may need to write a smartphone app or prepare a video or even create a video game treating the letters as characters in a play, highlighting the similarities and differences between alphabets.
अस्माभिः वर्णमालानां मध्ये समानताः, भिन्नताः च सुप्रकाश्य पटुदूरभाषाय अनुप्रयोगः रचनीयः अथवा दृश्यचलितं सज्जीकरणीयम् अथवा नाटके अक्षरैः सह पात्रत्वेन व्यवहारं कृत्वा दृश्यचलिते क्रीडानिर्माणम् अपि करणीयं वा भवेत् ।
Asmābhiḥ varṇamālānāṁ madhye samānatāḥ, bhinnatāḥ ca suprakāśya paṭudūrabhāṣāya anuprayogaḥ racanīyaḥ athavā dr̥śyacalitaṁ sajjīkaraṇīyam athavā nāṭake akṣaraiḥ saha pātratvena vyavahāraṁ kr̥tvā dr̥śyacalite krīḍānirmāṇam api karaṇīyaṁ vā bhavet.
Furthermore, lullabies or nursery rhymes focused on alphabets can be written and sung.
अपरञ्च अक्षरेषु दत्तावधानाः स्वापिकाः अथवा बालगीतानि लेखितुं गातुं च शक्यन्ते ।
aparañca akṣareṣu dattāvadhānāḥ svāpikāḥ athavā bālagītāni lekhituṁ gātuṁ ca śakyante.
That will achieve comparative teaching of the four alphabets effectively and entertainingly with a hilarious effect, much to children’s delight.
एतत् उल्लासपूर्णेन परिणामेन सह बालानां भृशं मोदनाय चतसॄणां वर्णमालानां तुलनात्मकं शिक्षणं साधकतया मनोरञ्जकतया च साधयिष्यति ।
Etat ullāsapūrṇena pariṇāmena saha bālānāṁ bhṛśaṃ modanāya catasr̥̄ṇāṁ varṇamālānāṁ tulanātmakaṁ śikṣaṇaṁ sādhakatayā, manorañjakatayā ca sādhayiṣyati.
As the adage goes, necessity is the mother of invention.
यथा लोकोक्त्यां कथितं आवश्यकता आविष्कारस्य जननी अस्ति इति ।
yathā lokoktyāṃ kathitaṃ āvaśyakatā āviṣkārasya jananī asti iti.
Note: To READ MORE, click the language name.
टिप्पणी - अधिकं पठितुं भाषानाम नुदतु I
ṭippaṇī - adhikaṃ paṭhituṃ bhāṣānāma nudatu.
See the attached custom-made “Languages of India by State” map.
यथाभिमतं निर्मितं संलग्नं "राज्यशः भारतस्य भाषाः" मानचित्रं पश्यतु ।
yathābhimataṃ nirmitaṁ saṃlagnaṃ "rājyaśaḥ bhāratasya bhāṣāḥ" mānacitraṁ paśyatu.
For each state, it shows the state name, main language name & more —e.g., Telangana, Telugu & more.
प्रत्येकं राज्याय, राज्यस्य नाम, मुख्यभाषायाः नाम अधिकञ्च एतत् प्रदर्शयति - यथा - तेलङ्गाना, तेलुगु अधिकञ्च ।
Pratyekaṁ rājyāya, rājyasya nāma, mukhyabhāṣāyāḥ nāma adhikañca etat pradarśayati - yathā - telaṅgānā, telugu adhikañca.
If you would click on “Telugu & more,” you will see all the languages spoken in Telangana.
यदि भवान् "तेलुगु अधिकञ्च " उपरि नुदति, तर्हि तेलङ्गानाराज्ये उच्यमानाः सर्वाः भाषाः द्रक्ष्यति ।
Yadi bhavān "telugu adhikañca" upari nudati, tarhi telaṅgānārājye ucyamānāḥ sarvāḥ bhāṣāḥ drakṣyati.
Linguistic diversity is India’s rich national heritage that has yet to be harnessed to its fullest extent.
भाषायाः विविधता भारतस्य समृद्धराष्ट्रियपरम्परा अस्ति स्वस्याः पूर्णसीमां यावत् या अद्यापि प्रयुक्ता नास्ति ।
Bhāṣāyāḥ vividhatā bhāratasya samr̥ddharāṣṭriyaparamparā asti, svasyāḥ pūrṇasīmāṁ yāvat yā adyāpi prayuktā nāsti.
I am also aware that accepting and assimilating diversity as our pedigree (in the sense of “heritage,” “tradition,” “family,” “khandaan,” “vamshaavali,” “parivaar,” “parampara”) remains a distant dream for many.
अहं जाने च यत्, अस्माकं परम्परारूपेण विविधतायाः स्वीकारः, संयोगः च ("पारम्पर्यम्" "सम्प्रदायः" "कुटुम्बः" "खान्दान्" “वंशावली,” “परिवारः,” “परम्परा” इत्येषां भावत्वेन) बहूनां कृते दूरस्वप्नः अस्ति ।
Ahaṁ jāne ca yat, asmākaṁ paramparārūpeṇa vividhatāyāḥ svīkāraḥ, saṃyogaḥ ca ("pāramparyam," "saṁskr̥tiḥ," "parivāraḥ," "khaṇḍāna," "vaṁśāvalī," "parivāraḥ," "paramparā" ityeṣāṁ bhāvatvena) bahūnāṁ kṛte dūrasvapnaḥ asti.
India’s diversity has yet to be fully prided, prized and embraced by its citizens.
भारतस्य विविधता तस्य नागरिकैः न तावत् अशेषतः पुरस्कृता, प्रतिष्ठिता संश्रिता च I
Bhāratasya vividhatā tasya nāgarikaiḥ na tāvat aśeṣataḥ puraskr̥tā, pratiṣṭhitā saṃśritā ca.
To provide historical context, “National Integration Language Series,” Balaji Publications, Madras (Chennai), as many of us are familiar, publishes titles like, “Learn Telugu Through English in 30 Days,”“Learn Telugu Through Hindi in 30 Days,”“Learn Sanskrit Through English in 30 Days” and so on.
ऐतिहासिकं सन्दर्भं दातुं यथा अस्मासु बहवः परिचिताः सन्ति "राष्ट्रियैकीकरणभाषाशृङ्खला" बालाजी प्रकाशनं, मद्रास (चेन्नै), ईदृशानि शीर्षकानि प्रकाशयति यथा - "३० दिनेषु आङ्ग्लमाध्यमेन तेलुगुभाषां पठतु", "३० दिनेषु हिन्दीमाध्यमेन तेलुगुभाषां पठतु", "३० दिनेषु आङ्ग्लमाध्यमेन संस्कृतभाषां पठतु" इत्यादीनि ।
Aitihāsikaṁ sandarbhaṁ dātuṁ yathā asmāsu bahavaḥ paricitāḥ santi "rāṣṭriyaikīkaraṇabhāṣāśr̥ṅkhalā" bālājī prakāśanaṁ, madrāsa (cennai), īdṛśāni śīrṣakāni prakāśayati yathā - "30 dineṣu āṅglamādhyamena telugubhāṣāṁ paṭhatu", "30 dineṣu hindīmādhyamena telugubhāṣāṁ paṭhatu", "30 dineṣu āṅglamādhyamena saṁskr̥tabhāṣāṁ paṭhatu" ityādīni.
The series has been in existence at least for forty years.
एषा शृङ्खला न्यूनातिन्यूनं चत्वारिंशत् वर्षाणि यावत् विद्यते ।
Eṣā śr̥ṅkhalā nyūnātinyūnaṁ catvāriṁśat varṣāṇi yāvat vidyate.
I do not know whether anyone has studied and published their effectiveness and impact in achieving the stated goal of national integration.
अहं न जाने यत्, केनापि राष्ट्रियैकीकरणस्य घोषतिलक्ष्यं प्राप्तुं तेषां प्रभावशीलतायाः, प्रभावस्य च अध्ययनं कृत्वा प्रकाशनं कृतम् अस्ति न वा इति ।
Ahaṁ na jāne yat, kenāpi rāṣṭriyaikīkaraṇasya ghoṣatilakṣyaṁ prāptuṁ teṣāṃ prabhāvaśīlatāyāḥ, prabhāvasya ca adhyayanaṁ kr̥tvā prakāśanaṁ kr̥tam asti na vā iti.
Considering the recent uproar following the unveiling of the Draft National Education Policy of 2019 on June 1, 2019, national language integration remains a goal unachieved, 73 years after independence in 1947.
1 जून 2019 दिनाङ्के 2019 वर्षस्य राष्ट्रियशिक्षानीतेः पर्यालोचनायाः प्रकाशनोत्तरं वर्तमानकोलाहलं दृष्ट्वा 1947 मध्ये स्वतन्त्रतायाः ७३ वर्षोत्तरं राष्ट्रियभाषायाः एकीकरणस्य लक्ष्यम् असाधितं तिष्ठति ।
1 jūna 2019 dināṅke 2019 varṣasya rāṣṭriyaśikṣānīteḥ paryālocanāyāḥ prakāśanottaraṁ vartamānakolāhalaṁ dr̥ṣṭvā 1947 madhye svatantratāyāḥ 73 varṣottaraṁ rāṣṭriyabhāṣāyāḥ ekīkaraṇasya lakṣyam asādhitaṃ tiṣṭhati.
That’s a long time by any measure.
कस्मादपि प्रमाणात् एषः दीर्घः समयः अस्ति ।
Kasmādapi pramāṇāt eṣaḥ dīrghaḥ samayaḥ asti.
The recent agitation around language was a repeated occurrence from the 1960s, and it gave me a sense of déjà vu.
भाषां परितः सद्यःकालीनम् आन्दोलनं 1960 दशकात् पुनरावृत्ता घटना आसीत् सा च मह्यं दृष्टपूर्वतायाः भावम् अयच्छत् ।
bhāṣāṃ paritaḥ sadyaḥkālīnam āndolanaṃ 1960 daśakāt punarāvr̥ttā ghaṭanā āsīt sā ca mahyaṃ dṛṣṭapūrvatāyāḥ bhāvam ayacchat.
Setting a goal is one thing, but achieving it is quite another matter.
लक्ष्यनिर्धारणं, लक्ष्यप्राप्तिः च पूर्णतया भिन्नौ विषयौ स्तः ।
Lakṣyanirdhāraṇaṁ, lakṣyaprāptiḥ ca pūrṇatayā bhinnau viṣayau staḥ.
It is no small goal, however.
परम् एतत् अमहत् लक्ष्यं नास्ति ।
param etat amahat lakṣyaṃ nāsti.
It requires a novel approach to achieve it.
एतत् प्राप्तुं नूतनोपक्रमस्य आवश्यकता अस्ति ।
Etat prāptuṃ nūtanopakramasya āvaśyakatā asti.
¶
The multi-languaging method I propose is different from previous models and is expected to efficiently and analytically teach all five languages required of national integration in single unified step.
मया प्रस्तुता बहुभाषाप्रयोगस्य पद्धतिः पूर्वप्रतिरूपेभ्यः भिन्ना अस्ति, तया च राष्ट्रियैकीकरणस्य कृते आवश्यकीः सर्वपञ्चभाषाः सिद्धिपूर्वकं, विश्लेषणात्मकतया च एकसङ्घटितक्रमेण पाठयितुम् आशंसितम् अस्ति ।
Mayā prastutā bahubhāṣāprayogasya paddhatiḥ pūrvapratirūpebhyaḥ bhinnā asti, tayā ca rāṣṭriyaikīkaraṇasya kr̥te āvaśyakīḥ sarvapañcabhāṣāḥ siddhipūrvakaṁ, viśleṣaṇātmakatayā ca ekasaṅghaṭitakrameṇa pāṭhayitum āśaṃsitam asti.
Therefore, the languages targeted for teaching represent three national languages (in my opinion, all three: Hindi, Samskrit and Urdu), one international language (English) and one vernacular/local language (Telugu, which happens to be my mother tongue).
अतः शिक्षणाय लक्षितभाषाः त्रयाणां राष्ट्रियभाषाणां प्रतिनिधित्वं कुर्वन्ति (मम मते, तिस्रः अपि: हिन्दी, संस्कृतं, उर्दू च), एका अन्ताराष्ट्रिया भाषा (आङ्ग्लम्), एका प्रादेशिकभाषा/स्थानीयभाषा (तेलुगु, या मम मातृभाषा अस्ति) च ।
Ataḥ śikṣaṇāya lakṣitabhāṣāḥ trayāṇāṁ rāṣṭriyabhāṣāṇāṁ pratinidhitvaṁ kurvanti (mama mate, tisraḥ api: hindī, saṁskr̥taṁ, urdū ca), ekā antārāṣṭriyā bhāṣā (āṅglam), ekā prādeśikabhāṣā/sthānīyabhāṣā (telugu, yā mama mātr̥bhāṣā asti).
Any vernacular/local language can replace Telugu, if different from it.
कापि प्रादेशिकभाषा/स्थानीयभाषा तेलुगुभाषास्थाने संस्थापिता भवेत् यदि सा तस्याः भिन्ना अस्ति I
kāpi prādeśikabhāṣā/sthānīyabhāṣā telugubhāṣāsthāne saṃsthāpitā bhavet yadi sā tasyāḥ bhinnā asti.
Any number or combination of national or international languages can be taught, depending on the objective.
उद्देशमवलम्ब्य राष्ट्रियाणाम् अथवा अन्ताराष्ट्रियाणां भाषाणां काश्चिदपि सङ्ख्याः अथवा कांश्चिदपि समवायान् पाठयितुं शक्यते ।
Uddeśamavalambya rāṣṭriyāṇām athavā antārāṣṭriyāṇāṃ bhāṣāṇāṁ kāścidapi saṅkhyāḥ athavā kāṃścidapi samavāyān pāṭhayituṃ śakyate.
My focus remains on the context of India.
मम अवधानं भारतीयसन्दर्भविषये तिष्ठति ।
Mama avadhānaṃ bhāratīyasandarbhaviṣaye tiṣṭhati.
Although the proposal arose out of the specific situation of India, the method isapplicable in a general setting and to all languages of the world.
यद्यपि एषः प्रस्तावः भारतस्य विशेषस्थित्याः समुद्भूतः, तथापि एषा पद्धतिः सामान्यपरिसरे विश्वस्य सर्वभाषाभ्यः च प्रयोज्या भवति ।
Yadyapi eṣaḥ prastāvaḥ bhāratasya viśeṣasthityāḥ samudbhūtaḥ, tathāpi eṣā paddhatiḥ sāmānyaparisare, viśvasya sarvabhāṣābhyaḥ ca prayojyā bhavati.
There exist 6,500 or so languages in the world, depending on how they are defined and counted.
भाषाणां परिभाषायाः गणनायाः च प्रकारम् अवलम्ब्य विश्वे प्रायः ६५०० भाषाः विद्यन्ते I
bhāṣāṇāṃ paribhāṣāyāḥ gaṇanāyāḥ ca prakāram avalambya viśve prāyaḥ 6,500 bhāṣāḥ vidyante.
There are so many languages because:
एतावत्यः भाषाः सन्ति, यतः :
etāvatyaḥ bhāṣāḥ santi, yataḥ:
A language represents a means of communication in a communityor population of people, and
जनानां समूहे अथवा समाजे भाषा संवादसाधनस्य प्रतिनिधित्वं करोति, एवञ्च
janānāṁ samūhe athavā samāje bhāṣā saṃvādasādhanasya pratinidhitvaṁ karoti, evañca
If a population remains locked in a geographic location for hundreds or thousands of years without contact with the outside world for whatever reason,their method of communication gets crystallized, giving birth to a new language, each richly endowed with its own ingenuity.
यदि कोऽपि समाजः केनापि कारणेन बाह्यविश्वात् सम्पर्कं विना शतानि अथवा सहस्राणि वर्षाणि यावत् एकस्मिन्नेव भौगोलिकस्थाने निरुद्धः तिष्ठति, तर्हि तेषां संवादस्य पद्धतिः स्फटिकवत् व्यवस्थिता भवति, तेन नवीनभाषायाः जन्म भवति, प्रत्येकं स्वकल्पकशक्त्या समृद्धा भवति ।
Yadi ko'pi samājaḥ kenāpi kāraṇena bāhyaviśvāt samparkaṁ vinā śatāni athavā sahasrāṇi varṣāṇi yāvat ekasminneva bhaugolikasthāne niruddhaḥ tiṣṭhati, tarhi teṣāṁ saṃvādasya paddhatiḥ sphaṭikavat vyavasthitā bhavati, tena navīnabhāṣāyāḥ janma bhavati, pratyekaṁ svakalpakaśaktyā samṛddhā bhavati.
Not too long ago, the world was not as small as it looks today.
अचिरात् यथा अधुना दृश्यते, तथा विश्वं लघु नासीत् ।
Acirāt yathā adhunā dr̥śyate, tathā viśvaṁ laghu nāsīt.
Every corner or pocket of Earth was a world or even universe by itself.
विश्वस्य प्रत्येकं कोणः अथवा लघुप्रदेशः स्वयं विश्वम् अथवा ब्रह्माण्डमेवासीत् ।
Viśvasya pratyekaṁ koṇaḥ athavā laghupradeśaḥ svayaṃ viśvam athavā brahmāṇḍamevāsīt.
That’s a challenge ahead for the language scholars, but I believe that it is highly achievable.
भाषाविदां पुरतः एतत् आह्वानम् अस्ति, परन्तु मम मतम् अस्ति यत्, एतत् सुसम्पाद्यम् अस्ति इति ।
bhāṣāvidāṃ purataḥ etat āhvāhnam asti, parantu mama matam asti yat, etat susampādyam asti iti.
To simplify, twenty percent of the content will be represented by each of five languages, English, Telugu, Hindi, Urdu and Sanskrit.
एतत् सरलीकर्तुं आधेयस्य विंशतिप्रतिशतस्य भागस्य प्रतिनिधित्वम् आङ्ग्लं, तेलुगु, हिन्दी, उर्दू, संस्कृतं, च इति पञ्चभाषासु प्रत्येकं करिष्यति ।
Etat saralīkartuṁ ādheyasya viṁśatipratiśatasya bhāgasya pratinidhitvam āṅglaṁ, telugu, hindī, urdū, saṃskṛtaṃ ca iti pañcabhāṣāsu pratyekaṁ kariṣyati.
To give one vivid example, poems by Tennyson, Vemana, Premchand, Iqbal and Kalidasa, in their respective languages with representative themes can be selected.
एकं स्पष्टार्थम् उदाहरणं दातुं - स्वासु स्वासु भाषासु आदर्शभूतैः विषयैः सह टेनीसन, वेमाना, प्रेमचन्दः, कालिदासः, इकबालः इत्येषां कविताः वृताः भवितुं शक्यन्ते ।
spaṣṭārtham udāharaṇaṃ dātuṁ - svāsu svāsu bhāṣāsu ādarśabhūtaiḥ viṣayaiḥ saha ṭenīsana, vemānā, premacandaḥ, kālidāsaḥ, ikabālaḥ ityeṣāṁ kavitāḥ vṛtāḥ bhavituṃ śakyante.
The selection and preparation of specific content and syllabi will be tasked to linguists and language experts under the auspices of governmental backing and authority.
विशिष्टस्य आधेयस्य पाठ्यविषयस्य च वरणं सज्जीकरणं च सर्वकारीयस्य साहाय्यस्य अधिकारस्य च नाथत्वे भाषाविद्भ्यः भाषाविशारदेभ्यः च दास्यते ।
viśiṣṭasya ādheyasya pāṭhyaviṣayasya ca varaṇaṃ sajjīkaraṇaṃ ca sarvakārīyasya sāhāyyasya adhikārasya ca nāthatve bhāṣāvidbhyaḥ bhāṣāviśāradebhyaḥ ca dāsyate.
New books will be produced containing each class lesson with the same content in five languages.
पञ्चभाषासु समानाधेयेन सह प्रत्येकं कक्षायाः पाठान् धरतां नवीनपुस्तकानां निर्माणं भविष्यति ।
Pañcabhāṣāsu samānādheyena saha pratyekaṁ kakṣāyāḥ pāṭhān dharatāṃ navīnapustakānāṁ nirmāṇaṁ bhaviṣyati.
The new class subject is to be referred to as “Our Languages.”
नवीनवर्गविषयः "अस्माकं भाषाः" इति निर्दिष्टः भविष्यति ।
Navīnavargaviṣayaḥ "asmākaṁ bhāṣāḥ" iti nirdiṣṭaḥ bhaviṣyati.
It will have the size of the current three language books (English, Telugu and Hindi) combined.
सम्प्रति विद्यमानानां त्रयाणां भाषापुस्तकानाम् (आङ्ग्लम्, तेलुगु, हिन्दी च) संयुक्तेन आकारेण सः समाविष्टः भविष्यति ।
samprati vidyamānānāṁ trayāṇāṁ bhāṣāpustakānām (āṅglam, Telugu, Hindi ca) saṃyuktena ākāreṇa saḥ samāviṣṭaḥ bhaviṣyati.
For convenience, it can be divided into three volumes by quarter, Q1-Q3, or by using whatever other measure or terminology as may be appropriate.
सुविधायै त्रिमासानुगुणम् अथवा अन्यस्य कस्यचिदपि प्रमाणस्य अथवा अभिधानस्य उपयोगेन यथार्हं स्यात् तस्य त्रिषु भागेषु विभाजनं कर्तुं शक्यते, Q1-Q3, इति ।
Suvidhāyai trimāsānuguṇam athavā anyasya kasyacidapi pramāṇasya athavā abhidhānasya upayogena yathārhaṁ syāt tasya triṣu bhāgeṣu vibhājanaṁ kartuṁ śakyate, Q1-Q3, iti.
Hypothetical textbook covers for classes I-X are presented as models to provide a concrete glimpse or sense of the integrated appeal.
निश्चितम् ईषद्दर्शनम् अथवा सङ्घटितायाः आकर्षकतायाः भावनां प्रदातुं च १-१० कक्षाभ्यः पाठ्यपुस्तकानां काल्पनिकानि मुखपृष्ठानि प्रतिरूपत्वेन प्रदत्तानि सन्ति ।
Niścitam īṣaddarśanam athavā saṅghaṭitāyāḥ ākarṣakatāyāḥ bhāvanāṁ pradātuṁ ca I-X kakṣābhyaḥ pāṭhyapustakānāṃ kālpanikāni mukhapr̥ṣṭhāni pratirūpatvena pradattāni santi.
Each class is identified by a national symbol of India with a tricolor background, starting with Class I, with the Lotus, and culminating in Class X, with Kangchenjunga (Himalayas) symbolizing the year of graduation.
प्रत्येकं कक्षा त्रिरङ्गस्य पृष्ठभूम्या सह भारतस्य एकेन राष्ट्रियचिह्नेन अभिज्ञाता अस्ति इदं च कमलेन सह १ कक्षातः (प्रथमकक्षातः) प्रारभ्य १० कक्षायां (दशमकक्षायां) पदप्राप्तिवर्षस्य चिह्नरूपेण काङ्ग्चन्जङ्गया सह (हिमालयः) परां कोटिं गच्छति ।
pratyekaṃ kakṣā triraṅgasya pṛṣṭhabhūmyā saha bhāratasya ekena rāṣṭriyacihnena abhijñātā asti idaṃ ca kamalena saha 1 kakṣātaḥ (prathamakakṣātaḥ) prārabhya 10 kakṣāyāṃ (daśamakakṣāyāṃ) padaprāptivarṣasya cihnarūpeṇa kāṅgcanjaṅgayā saha (himālayaḥ) parāṃ koṭiṃ gacchati.
Typically, for example in the Telugu-speaking states ofTelangana and Andhra Pradesh, Telugu is taught from Class I to X, English is taught from Class III to X, and Hindi is taught from Class VI to X.
सामान्यतः, उदाहरणत्वेन तेलुगुभाषिप्रेदशयोः तेलङ्गानाराज्ये, आन्ध्रप्रदेशे च तेलुगु १ कक्षातः १० कक्षापर्यन्तं पाठ्यते, आङ्ग्लं ३ कक्षातः १० कक्षापर्यन्तं पाठ्यते, हिन्दी च ६ कक्षातः १० कक्षापर्यन्तं पाठ्यते ।
Sāmānyataḥ, udāharaṇatvena telugubhāṣipredaśayoḥ telaṅgānārājye, āndhrapradeśe ca telugu I kakṣātaḥ X kakṣāparyantaṁ pāṭhyate, āṅglaṁ III kakṣātaḥ X kakṣāparyantaṁ pāṭhyate, hindī ca VI kakṣātaḥ X kakṣāparyantaṁ pāṭhyate.
Each language is taught independently of the other two languages.
प्रत्येकं भाषा अन्यद्वयोः भाषयोः निरपेक्षतया पाठ्यते ।
Pratyekaṁ bhāṣā anyadvayoḥ bhāṣayoḥ nirapekṣatayā pāṭhyate.
¶
Math, science and social studies are taught in Telugu or English, depending on the medium of instruction of the school.
शालायाः शिक्षामाध्यमम् अवलम्ब्य गणितं, विज्ञानं, सामाजिकविज्ञानं च तेलुगुभाषायाम् अथवा आङ्ग्लभाषायां पाठ्यन्ते ।
śālāyāḥ śikṣāmādhyamam avalambya gaṇitaṃ, vijñānaṃ, sāmājikavijñānaṃ ca telugubhāṣāyām athavā āṅglabhāṣāyāṃ pāṭhyante.
Multilingual immersion is typically dual immersion that involves bilingual education, in which two languages are used for teaching all subjects, including math, science and social studies.
बहुभाषाप्लावनं सामान्यतः उभयाप्लावनं भवति, यत् द्विभाषिशिक्षणम् अन्तर्भावयति, यत्र द्वे भाषे सर्वान् विषयान् पाठयितुं प्रयुज्येते, तत्र गणितं, विज्ञानं, सामाजिकविज्ञानं च अन्तर्भवन्ति ।
bahubhāṣāplāvanaṁ sāmānyataḥ ubhayāplāvanaṁ bhavati, yat dvibhāṣiśikṣaṇam antarbhāvayati, yatra dve bhāṣe sarvān viṣayān pāṭhayituṁ prayujyete, tatra gaṇitaṁ, vijñānaṁ, sāmājikavijñānaṁ ca antarbhavanti.
In Canada, they may have an English/French dual-immersion system.
केनेडा-देशे, तेषां पार्श्वे आङ्ग्लं/फ्रेञ्च उभयाप्लावनस्य पद्धतिः स्यात् ।
Keneḍā-deśe, teṣāṁ pārśve āṅglaṁ/phreñca ubhayāplāvanasya paddhatiḥ syāt.
In the US, English/Spanish may be more common.
यू एस् मध्ये, आङ्ग्लं/स्पेनिश् अधिकं सामान्यं स्यात् ।
yū es madhye, āṅglaṁ/speniś adhikaṁ sāmānyaṁ syāt.
Students study in one language at a time.
विद्यार्थिनः एकसमये एकया भाषया पठन्ति ।
Vidyārthinaḥ ekasamaye ekayā bhāṣayā paṭhanti.
Language may alternate by day, by week, or by month, or one language may be used in the morning and the other language in the afternoon.
अनुदिनं अनुसप्ताहम् अथवा अनुमासं भाषा विपर्यस्ता स्यात् अथवा एका भाषा प्रातःकाले, अपरा च अपराह्णे प्रयुक्ता स्यात् ।
anudinaṃ anusaptāham athavā anumāsaṃ bhāṣā kadācit viparyastā syāt athavā ekā bhāṣā prātaḥkāle, aparā ca aparāhṇe prayuktā syāt.
There may be other variations.
तत्र अन्यविकल्पाः स्युः ।
Tatra anyavikalpāḥ syuḥ.
¶
An immersion program may make sense in a bilingual scenario, but I do not think that it makes practical sense in a pentalingual situation.
आप्लावनकार्यक्रमः द्विभाषिव्यवस्थायाम् उचितं भवेत् परन्तु एषः पञ्चभाषिपरिस्थितौ व्यवहारतः उचितः इति अहं न मन्ये ।
āplāvanakāryakramaḥ dvibhāśivyavasthāyām ucitaṃ bhavet parantu eṣaḥ pañcabhāṣiparisthitau vyavahārataḥ ucitaḥ iti ahaṃ na manye.
Also, math is math―a language by itself.
अपि च, गणितं गणितम् अस्ति- तत् स्वयमेव एका भाषा ।
Api ca, gaṇitaṁ gaṇitam asti- tat svayameva ekā bhāṣā.
So students may not gain much of a language-learning experience regardless of which language is used to teach math.
अतः गणितं पाठयितुं का भाषा प्रयुज्यते इत्येतत् अनपेक्ष्य विद्यार्थिभ्यः अधिकं भाषाशिक्षणानुभवस्य प्राप्तिः न भवेत् ।
Ataḥ gaṇitaṁ pāṭhayituṁ kā bhāṣā prayujyate ityetat anapekṣya vidyārthibhyaḥ adhikaṃ bhāṣāśikṣaṇānubhavasya prāptiḥ na bhavet.
My project proposes judiciously limiting the amount of content to enable students and immerse them in learning five languages, quite unlike Canadian/US immersion programs.
मम प्रकल्पः केनेडा/यू एस् आप्लावनकार्यक्रमेभ्यः अतिभिन्नतया विद्यार्थिनः क्षमान् कर्तुं, पञ्चभाषाणां पठने तान् आप्लावयितुं च आधेयस्य मात्रां सविवेकं सीमितां कर्तुं प्रस्तौति ।
mama prakalpaḥ keneḍā/yū es āplāvanakāryakramebhyaḥ atibhinnatayā vidyārthinaḥ kṣamān kartuṃ, pañcabhāṣāṇāṃ paṭhane tān āplāvayituṃ ca ādheyasya mātrāṃ savivekaṃ sīmitāṃ kartuṃ prastauti.
The objective of the proposed “Our Languages” class is to gain an in-depth understanding of similarities and differences, and their interconnectedness with respect to vocabulary, grammar and the cultures that the chosen five languages would represent, as one integrated edifice.
प्रस्तुतस्य "अस्माकं भाषाः" वर्गस्य उद्देशः वृताः पञ्चभाषाः येषां शब्दकोशानां व्याकरणानां संस्कृतीनां च प्रतिनिधित्वं कुर्युः, तेषां विषये समानतानां भिन्नतानां च तेषां परपरससम्बन्धस्य च सङ्घटितसदनरूपेण गभीरतया ज्ञानप्राप्तिः अस्ति ।
Prastutasya "asmākaṁ bhāṣāḥ" vargasya uddeśaḥ vṛtāḥ pañcabhāṣāḥ yeṣāṃ śabdakośānāṃ vyākaraṇānāṃ saṃskṛtīnāṃ ca pratinidhitvaṃ kuryuḥ, teṣāṃ viṣaye samānatānāṃ bhinnatānāṃ ca teṣāṃ paraparasasambandhasya ca saṅghaṭitasadanarūpeṇa gabhīratayā jñānaprāptiḥ asti.
It is the correlative and integrative principle of my proposal that would make learning multiple languages a delightful experience, more so than learning a single language.
एषः मम प्रस्तावस्य सहसम्बद्धः संयोजकः च सिद्धान्तः अस्ति यः एकभाषाशिक्षणस्य अपेक्षया अनेकभाषाणां शिक्षणं एकम् अधिकं रसमयम् अनुभवं कुर्यात् ।
Eṣaḥ mama prastāvasya sahasambaddhaḥ saṃyojakaḥ ca siddhāntaḥ asti yaḥ ekabhāṣāśikṣaṇasya apekṣayā anekabhāṣāṇāṁ śikṣaṇaṃ ekam adhikaṃ rasamayam anubhavaṃ kuryāt.
¶
To my knowledge, India does not use such methodology as dual immersion.
मम ज्ञाने भारतं उभयाप्लावनम् इति एतादृश्याः कार्यप्रणाल्याः उपयोगं न करोति ।
Mama jñāne bhārataṁ ubhayāplāvanam iti etādr̥śyāḥ kāryapraṇālyāḥ upayogaṁ na karoti.
My proposal does not involve such language immersion either.
मम प्रस्तावः अपि एतादृशं भाषा-आप्लावनं न अन्तर्भावयति ।
Mama prastāvaḥ api etādr̥śaṁ bhāṣā-āplāvanaṁ na antarbhāvayati.
My focus remains on teaching five languages using selected identical content.
मम अवधानं वृतस्य समानाधेयस्य उपयोगं कृत्वा पञ्च भाषाणां पाठने भवति ।
Mama avadhānaṃ vṛtasya samānādheyasya upayogaṁ kr̥tvā pañca bhāṣāṇāṁ pāṭhane bhavati.
Math, science and social studies are to be taught per medium of instruction as they are now in India.
गणितं, विज्ञानं, सामाजिकविज्ञानं च शिक्षामाध्यमानुसारं पाठनीयानि यथा तानि इदानीं भारते पाठ्यन्ते ।
Gaṇitaṁ, vijñānaṁ, sāmājikavijñānaṁ ca śikṣāmādhyamānusāraṁ pāṭhanīyāni yathā tāni idānīṃ bhārate pāṭhyante.
To arrive at comparative estimates, assume that the time available for teaching languages in a school year is the same for both systems.
तुलनात्मकानां गणनानां प्राप्त्यै स्वीकरोतु यत्, एकस्मिन् शालावर्षे भाषापाठनाय उपलभ्यसमयः उभयपद्धतिभ्यां समानः भवति ।
Tulanātmakānāṃ gaṇanānāṃ prāptyai svīkarotu yat, ekasmin śālāvarṣe bhāṣāpāṭhanāya upalabhyasamayaḥ ubhayapaddhatibhyāṃ samānaḥ bhavati.
There are 220 working days in a year, of which 20 are used for conducting exams, making 200 days available for teaching.
एकवर्षे २२० कार्यदिनानि भवन्ति, येषु २० दिनानाम् उपयोगः परीक्षायाः आयोजनार्थं भवति पाठनाय २०० दिनानि एव उपलभ्यानि भवन्ति ।
Ekavarṣe 220 kāryadināni bhavanti, yeṣu 20 dinānām upayogaḥ parīkṣāyāḥ āyojanārthaṁ bhavati pāṭhanāya 200 dināni eva upalabhyāni bhavanti.
In Telangana and Andhra Pradesh, for example, Telugu is taught each day for 45 min for 200 days, and similarly English is taught each day for 45 min for 200 days, whereas Hindi is taught each day for 45 min for 133 days in a year.
उदाहरणार्थं तेलङ्गानाराज्ये, आन्ध्रप्रदेशे च एकस्मिन् वर्षे तेलुगु २०० दिनानि यावत् प्रतिदिनं ४५ निमेषाः यावत् पाठ्यते, समानतया च आङ्ग्लं २०० दिनानि यावत् प्रतिदिनं ४५ निमेषाः यावत् पाठ्यते, विपर्यये तु हिन्दी १३३ दिनानि यावत् प्रतिदिनं ४५ निमेषाः यावत् पाठ्यते च ।
udāharaṇārthaṃ telaṅgānārājye, āndhrapradeśe ca ekasmin varṣe telugu 200 dināni yāvat pratidinaṃ 45 nimeṣāḥ yāvat pāṭhyate, samānatayā ca āṅglaṃ 200 dināni yāvat pratidinaṃ 45 nimeṣāḥ yāvat pāṭhyate, viparyaye tu hindī 133 dināni yāvat pratidinaṃ 45 nimeṣāḥ yāvat pāṭhyate ca.
Calculations show Telugu and English are each taught 150 hours a year, whereas Hindi is taught 100 hours a year.
गणनानुसारं तेलुगु-आङ्ग्लभाषे प्रत्येकमपि एकवर्षे १५० होराः यावत् पाठ्येते, विपर्यये तु हिन्दी एकवर्षे १०० होराः यावत् पाठ्यते ।
Gaṇanānusāraṁ telugu-āṅglabhāṣe pratyekamapi ekavarṣe 150 horāḥ yāvat pāṭhyete, viparyaye tu hindī ekavarṣe 100 horāḥ yāvat pāṭhyate
Thus, the three languages together are taught for a total period of 400 hours a year.
एवम् एकवर्षे समाहृत्य त्रिभाषाः ४०० होराः इति समस्तकालांशः यावत् पाठ्यन्ते ।
evam ekavarṣe samāhṛtya tribhāṣāḥ 400 horāḥ iti samastakālāṃśaḥ yāvat pāṭhyante.
For discussion’s sake, consider there are 30 different lesson topics in Telugu, 30 different lesson topics in English and 20 different lesson topics in Hindi, totaling 80 different lesson topics for languages in the traditional system per year.
चर्चायै पारम्परिकपद्धत्यां प्रतिवर्षं तेलुगुभाषायां ३० भिन्नपाठविषयाः, आङ्ग्ले ३० भिन्नपाठविषयाः, हिन्द्यां २० भिन्नपाठविषयाः च इति भाषाभ्यः आहत्य ८० भिन्नपाठविषयाः भवन्ति इति मन्यताम् ।
Carcāyai pāramparikapaddhatyāṃ prativarṣaṁ telugubhāṣāyāṁ 30 bhinnapāṭhaviṣayāḥ, āṅgle 30 bhinnapāṭhaviṣayāḥ, hindyāṁ 20 bhinnapāṭhaviṣayāḥ ca iti bhāṣābhyaḥ āhatya 80 bhinnapāṭhaviṣayāḥ bhavanti iti manyatām.
On average, each lesson topic is taught for 5 hours.
माध्यानुसारं प्रत्येकं पाठविषयः ५ होराः यावत् पाठ्यते ।
Mādhyānusāraṁ pratyekaṁ pāṭhaviṣayaḥ 5 horāḥ yāvat pāṭhyate.
¶
Consider reducing the number of different lesson topics to 40 or even 20 (8 or 4 of content as related to the five languages English, Telugu, Hindi, Urdu and Sanskrit) to teach each lesson topic simultaneously in the five languages.
पञ्चभाषाभिः युगपत् प्रत्येकं पाठविषयं पाठयितुं भिन्नपाठविषयाणां सङ्ख्यां ४० अथवा २० (सम्बद्धानां पञ्चभाषाणां आङ्ग्लं, तेलुगु, हिन्दी, संस्कृतं, उर्दू च इत्येतासाम् आधेयस्य ८ अथवा ४) पर्यन्तम् अपि न्यूनीकर्तुं विचारं करोतु ।
pañcabhāṣābhiḥ yugapat pratyekaṁ pāṭhaviṣayaṁ pāṭhayituṁ bhinnapāṭhaviṣayāṇāṁ saṅkhyāṃ 40 athavā 20 (sambaddhānāṁ pañcabhāṣāṇāṁ āṅglaṁ, telugu, hindī, saṁskr̥taṁ, urdū ca ityetāsām ādheyasya 8 athavā 4) paryantam api nyūnīkartuṁ vicāraṁ karotu.
Thus, each topic gets 10 to 20 hours a year to teach simultaneously in the five languages.
एवं पञ्चभाषाभिः प्रत्येकं विषयं युगपत् पाठयितुं वर्षे १० तः २० पर्यन्तं होराः प्राप्यन्ते ।
Evaṁ pañcabhāṣābhiḥ pratyekaṁ viṣayaṁ yugapat pāṭhayituṁ varṣe 10 taḥ 20 paryantaṃ horāḥ prāpyante.
The variable to be decreased or increased is the number of different lesson topics as necessary to achieve the desired language learning outcomes, considering that the total time available for teaching languages (whether 2, 3 or 5) in a year remains constant.
भाषाणां (२, ३, अथवा ५ वा भवेयुः) शिक्षणाय उपलभ्यः समस्तसमयः एकवर्षे स्थिरः भवति इति विचिन्त्य या विकारिणी न्यूनीकर्तव्या अथवा वर्धयितव्या वा सा भिन्नपाठविषयाणां सङ्ख्या या भाषाणाम् अध्ययनस्य वाञ्छितान् परिणामान् प्राप्तुम् आवश्यकी I
bhāṣāṇāṃ (2, 3, athavā 5 vā bhaveyuḥ) śikṣaṇāya upalabhyaḥ samastasamayaḥ ekavarṣe sthiraḥ bhavati iti vicintya yā vikāriṇī nyūnīkartavyā athavā vardhayitavyā vā sā bhinnapāṭhaviṣayāṇāṃ saṅkhyā yā bhāṣāṇām adhyayanasya vāñchitān pariṇāmān prāptum āvaśyakī.
Remember, language classes are ultimately more about learning the language than about learning the content.
स्मरतु, भाषाकक्षाः अन्ततः आधेयपठनविषयस्य अपेक्षया अधिकं भाषायाः पठनविषये भवन्ति I
Smaratu, bhāṣākakṣāḥ antataḥ ādheyapaṭhanaviṣayasya apekṣayā adhikaṁ bhāṣāyāḥ paṭhanaviṣaye bhavanti.
¶
How many languages (2, 3 or more) to teach/learn has been independent India’s primeval or first question from the day of its founding, and the debate about the number of languages is unlikely to abate anytime soon.
पाठनाय/पठनाय कति भाषाः (२, ३ अथवा अधिकाः) स्युः इति स्वन्तत्रभारतस्य स्थापनायाः प्रथमदिनात् प्राक्तनः अथवा आद्यः प्रश्नः भूतः, भाषाणां सङ्ख्याविषये विवादः कदाचिद् अचिरेण शमयति इति एतत् दुःसम्भाव्यम् ।
Pāṭhanāya/paṭhanāya kati bhāṣāḥ (2, 3 athavā adhikāḥ) syuḥ iti svantatrabhāratasya sthāpanāyāḥ prathamadināt prāktanaḥ athavā ādyaḥ praśnaḥ bhūtaḥ, bhāṣāṇāṁ saṅkhyāviṣaye vivādaḥ kadācid acireṇa śamayati iti etat duḥsambhāvyam.
But the hope is that my proposed correlative approach would make people pause, rethink and let go some of the fear and prejudice.
परन्तु आशा अस्ति यत्, मम प्रस्तुतः सहसम्बद्धः उपक्रमः तत्र जनेषु विरामं स्थापयिष्यति, पुनर्विचारं कारयिष्यति, तेषाम् ईषत् भयं दुराग्रहं च विसर्जयति इति ।
Parantu āśā asti yat, mama prastutaḥ sahasambaddhaḥ upakramaḥ tatra janeṣu virāmaṁ sthāpayiṣyati, punarvicāraṁ kārayiṣyati, teṣām īṣat bhayaṃ durāgrahaṃ ca visarjayati iti.
I would say that the overall benefits of learning five languages far outweigh the benefits of learning a few additional, isolated, unrelated units of information, as in the current system.
अहं कथयिष्यामि यत्, पञ्चभाषाणां पठनस्य समग्रलाभाः वर्तमानपद्धतिवत् सूचनायाः केषाञ्चित् अधिकानां पृथक्स्थानाम् असम्बद्धानाम् एककानां पठनस्य लाभेभ्यः अतिगुरुतराः भवन्ति ।
Ahaṁ kathayiṣyāmi yat, pañcabhāṣāṇāṁ paṭhanasya bhāḥ vartamānapaddhativat sūcanāyāḥ keṣāñcit adhikānāṃ pṛthaksthānām asambaddhānām ekakānāṃ paṭhanasya lābhebhyaḥ atigurutarāḥ bhavanti.
By learning additional languages instead, you are acquiring the keys or the codes to enter new vistas.
तत्स्थाने अधिकानां भाषाणां पठनं कृत्वा भवान् नवीनावलोकनानि प्रवेष्टुं कुञ्चिकाः अथवा गूढाक्षराणि उपलभते ।
tatsthāne adhikānāṃ bhāṣāṇāṁ paṭhanaṁ kr̥tvā bhavān navīnāvalokanāni praveṣṭuṃ kuñcikāḥ athavā gūḍhākṣarāṇi upalabhate.
Once you’ve learned a language, you know how to learn whatever units of information on your own.
एकवारं भवता एका भाषा पठिता चेत्, भवान् स्वयं सूचनायाः यानि कान्यपि एककानि कथं पठनीयानि इति जानाति ।
Ekavāraṁ bhavatā ekā bhāṣā paṭhitā cet, bhavān svayaṁ sūcanāyāḥ yāni kānyapi ekakāni kathaṁ paṭhanī yāni iti jānāti.
This is teaching to learn.
एतदेव पठनार्थं शिक्षणम् अस्ति ।
Etadeva paṭhanārthaṃ śikṣaṇam asti.
Ideally three individual teachers together can cover teaching five languages, with two of the teachers each being able and qualified to teach two languages.
आदर्शतया त्रयः भिन्नाः शिक्षकाः युगपत् पञ्चभाषाः पाठयितुं शक्नुवन्ति, येषु द्वौ शिक्षकौ भवतः ययोः प्रत्येकः अपि द्वे भाषे पाठयितुं क्षमः योग्यः च भवति ।
Ādarśatayā trayaḥ bhinnāḥ śikṣakāḥ yugapat pañcabhāṣāḥ pāṭhayituṁ śaknuvanti, yeṣu dvau śikṣakau bhavataḥ yayoḥ pratyekaḥ api dve bhāṣe pāṭhayituṃ kṣamaḥ yogyaḥ ca bhavati.
Step 1: Each of the five language versions of the lesson will be taught in the usual way by the designated teacher for that language.
सोपानम् १: पाठस्य पञ्चभाषासंस्करणेभ्यः प्रत्येकं तस्यै भाषायै सम्प्रदिष्टेन शिक्षकेण यथाकृतं पाठितं भविष्यति ।
Sopānam 1: pāṭhasya pañcabhāṣāsaṁskaraṇebhyaḥ pratyekaṁ tasyai bhāṣāyai sampradiṣṭena śikṣakeṇa yathākṛtaṃ pāṭhitaṃ bhaviṣyati.
Step 2: The students will work on and study the Wordbook on their own.
सोपानम् २: विद्यार्थिनः स्वयं शब्दपुस्तकस्य कार्यं कृत्वा तस्य स्वयम् अध्ययनं करिष्यन्ति ।
Sopānam 2: vidyārthinaḥ svayaṃ śabdapustakasya kāryaṁ kr̥tvā tasya svayam adhyayanaṁ kariṣyanti.
Step 3: A correlative or joint class will be held by all three teachers and the students to explore and teach/learn the interconnections between the five languages.
सोपानम् ३: पञ्चभाषाणां मध्ये परस्परसम्बन्धानाम् अन्वेषणार्थं पाठनार्थं/पठनार्थं च सर्वैः त्रिभिः शिक्षकैः विद्यार्थिभिः च सहसम्बद्धायाः अथवा संयुक्तायाः वा कक्षायाः आयोजनं कृतं भविष्यति ।
Sopānam 3: pañcabhāṣāṇāṃ madhye parasparasambandhānām anveṣaṇārthaṃ pāṭhanārthaṃ/paṭhanārthaṃ ca sarvaiḥ tribhiḥ śikṣakaiḥ vidyārthibhiḥ ca sahasambaddhāyāḥ athavā saṃyuktāyāḥ vā kakṣāyāḥ āyojanaṃ kṛtaṃ bhaviṣyati.
In the process, not only the students, but also the teachers, will be learning from the other teachers of other languages.
एतस्यां प्रक्रियायां न केवलं विद्यार्थिनः अपि तु शिक्षकाः अपि अन्यभाषाणाम् अन्यशिक्षकेभ्यः पठन्तः भविष्यन्ति ।
Etasyāṁ prakriyāyāṁ na kevalaṁ vidyārthinaḥ api tu śikṣakāḥ api anyabhāṣāṇām anyaśikṣakebhyaḥ paṭhantaḥ bhaviṣyanti.
Thus, it will be a learning experience for all involved.
एवं सर्वेषां संस्रष्टॄणां कृते एतत् एकः शिक्षानुभवः भविष्यति ।
Evaṁ sarveṣāṃ saṃsraṣṭṝṇāṃ kṛte etat ekaḥ śikṣānubhavaḥ bhaviṣyati.
At the end of each lesson there could be a small poem or song to be included as relevant to the content of the lesson in all five languages.
प्रत्येकं पाठस्य अन्ते सर्वासु पञ्चभाषासु पाठस्य आधेयस्य प्रासङ्गिकत्वस्य अनुसारेण लघ्वी कविता अथवा लघुगीतम् अन्तर्भूतं भवितुम् अर्हति ।
Pratyekaṁ pāṭhasya ante sarvāsu pañcabhāṣāsu pāṭhasya ādheyasya prāsaṅgikatvasya anusāreṇa laghvī kavitā athavā laghugītam antarbhūtaṁ bhavitum arhati.
To signify the completion of a lesson, it could be sung in chorus in all five languages, providing a pleasant social context.
पाठस्य समापनं बोधयितुं सर्वासु पञ्चभाषासु एतस्य वृन्दगानं भवितुम् अर्हति, येन सुखदः सामाजिकः सन्दर्भः परिकल्पितः भवति I
Pāṭhasya samāpanaṃ bodhayituṃ sarvāsu pañcabhāṣāsu etasya vṛndagānaṁ bhavitum arhati, yena sukhadaḥ sāmājikaḥ sandarbhaḥ parikalpitaḥ bhavati.
¶
This approach would lead to students becoming extremely proficient not in just reading, writing and speaking these five languages, but will also give them extensive knowledge of the other aspects like the grammar, history, rich cultural heritage, etc. of these five languages.
एषः उपक्रमः विद्यार्थिषु न केवलं एतासां पञ्चभाषाणां पठने लेखने सम्भाषणे च अतीव कौशलम् उत्पादयति, अपि तु एतासां पञ्चभाषाणां व्याकरणम्, इतिहासं, समृद्धसांस्कृतिपरम्परादीनां अन्यपक्षाणाम् अपि व्यापकं ज्ञानं तेभ्यः दास्यति ।
eṣaḥ upakramaḥ vidyārthiṣu na kevalaṃ etāsāṃ pañcabhāṣāṇāṃ paṭhane lekhane sambhāṣaṇe ca atīva kauśalam utpādayati, api tu etāsāṁ bhāṣāṇāṁ vyākaraṇam, itihāsaṁ, samr̥ddhasāṁskr̥tiparamparādīnāṁ anyapakṣāṇām api vyāpakaṁ jñānaṁ tebhyaḥ dāsyati.
Furthermore, this would be solid enough to enable them to successfully clear the five annual examinations, year after year, for ten years.
अपरञ्च दश वर्षाणि यावत् प्रतिवर्षं पञ्चवार्षिकपरीक्षासु सफलतया उत्तरणार्थं तान् क्षमान् कर्तुम् एतत् पर्याप्तं सारभूतं भवेत् ।
aparañca daśa varṣāṇi yāvat prativarṣaṁ pañcavārṣikaparīkṣāsu saphalatayā uttaraṇārthaṃ tān kṣamān kartum etat paryāptaṁ sārabhūtaṃ bhavet.
I would suggest that the textbook contain a section called Endnotes, to be taught at the end of each class lesson.
अहं प्रस्तुयां यत्, पाठ्यपुस्तकं प्रत्येकं वर्गस्य पाठस्य अन्ते शिक्षणीयं अन्त-टिप्पण्यः नामकं अनुभागं धरेत् इति ।
ahaṃ prastuyāṃ yat, pāṭhyapustakaṁ pratyekaṁ vargasya pāṭhasya ante śikṣaṇīyaṃ anta-ṭippaṇyaḥ nāmakaṁ anubhāgaṃ yojitaḥ bhavet iti.
This section should provide notes on comparative etymology, syntax and grammar, as relevant to the lesson in question.
एतस्मिन् खण्डे प्रकृतपाठाय यथा प्रासङ्गिकाः स्युः तथा तुलनात्मकव्युत्पत्तयः, वाक्यविन्यासाः व्याकरणं च इत्येतेषु टिप्पण्यः प्रदत्ताः भवेयुः ।
etasmin khaṇḍe prakṛtapāṭhāya yathā prāsaṅgikāḥ syuḥ tathā tulanātmakavyutpattayaḥ, vākyavinyāsāḥ vyākaraṇaṃ ca ityeteṣu ṭippaṇyaḥ pradattāḥ bhaveyuḥ.
The power of the proposed method rests on its comparative study.
प्रस्तुतपद्धत्याः शक्तिः एतस्याः तुलनात्मकाध्ययनम् आश्रयते ।
Prastutapaddhatyāḥ śaktiḥ etasyāḥ tulanātmakādhyayanam āśrayate.
The Endnotes section should bring into sharp focus similarities, differences and any grammatical principles unique to each of the five languages.
अन्तटिप्पण्यः अनुभागः पञ्चभाषाणां समानतासु भिन्नतासु प्रत्येकस्याः अद्वितीयेषु अन्यव्याकरणसम्बद्धेषु सिद्धान्तेषु च तीक्ष्णम् अवधानम् आकर्षयेत्।
antaṭippaṇyaḥ anubhāgaḥ pañcabhāṣāṇāṃ samānatāsu bhinnatāsu pratyekasyāḥ advitīyeṣu anyavyākaraṇasambaddheṣu siddhānteṣu ca tīkṣṇam avadhānam ākarṣayet.
Each language provides a frame of reference to the other four languages; the student never operates in a vacuum or in isolation.
प्रत्येकं भाषा अन्यानां चतसॄणां भाषाणां विचारसंस्थानं प्रयच्छति; विद्यार्थी कदापि शून्ये अथवा पार्थक्ये कार्यं न करोति ।
Pratyekaṁ bhāṣā anyānāṁ catasr̥̄ṇāṁ bhāṣāṇāṁ vicārasaṃsthānaṃ prayacchati; vidyārthī kadāpi śūnye athavā pārthakye kāryaṁ na karoti.
In this model, the teaching/learning of languages will likely be most effective.
एतस्मिन् प्रतिरूपे प्रायेण भाषाणां शिक्षणम्/अध्ययनम् अत्यन्तं साधकतमं भविष्यति ।
Etasmin pratirūpe prāyeṇa bhāṣāṇāṁ śikṣaṇam/adhyayanam atyantaṁ sādhakatamaṃ bhaviṣyati.
Learning a subject in isolation does not excite me.
पार्थक्ये कस्यापि विषयस्य अध्ययनं मां न उत्तेजयति ।
Pārthakye kasyāpi viṣayasya adhyayanaṁ māṃ na uttejayati.
It is more interesting, beneficial and productive if the students can explore the construction of a certain linguistic feature in context and have a summary of its structure, uses and examples before moving to the next topic.
एतत् अधिकं चित्ताकर्षि, लाभकारि, उत्पादकं च भवति, यदि विद्यार्थिनः सन्दर्भे कस्यचित् निश्चितभाषालक्षणस्य निर्माणस्य अन्वेषणं कर्तुं शक्नुवन्ति अग्रिमविषयं प्रति गमनात् पूर्वं तस्य संरचनायाः, उपयोगानाम्, उदाहरणानां च सारं च प्राप्तुं शक्नुवन्ति ।
Etat adhikaṃ cittākarṣi, lābhakāri, utpādakaṁ ca bhavati, yadi vidyārthinaḥ sandarbhe kasyacit niścitabhāṣālakṣaṇasya nirmāṇasya anveṣaṇaṃ kartuṃ śaknuvanti agrimaviṣayaṁ prati gamanāt pūrvaṁ tasya saṁracanāyāḥ, upayogānām , udāharaṇānāṁ sāraṁ ca prāptuṃ śaknuvanti.
Having Endnotes at the end of each chapter will provide the flexibility to effectively explain and manage various issues arising from the content of the lesson in question.
प्रत्येकम् अध्यायस्य अन्ते अन्त-टिप्पणी नां धारणं प्रकृतपाठस्य आधेयात् उत्पन्नान् विविधविषयान् साधकतया व्याख्यातुं संविधातुं च नाम्यतां प्रदास्यति I
Pratyekam adhyāyasya ante anta-ṭippaṇīnāṃ dhāraṇaṃ prakṛtapāṭhasya ādheyāt utpannān vividhaviṣayān sādhakatayā vyākhyātuṃ saṃvidhātuṃ ca nāmyatāṃ pradāsyati.
In my view, this is no problem, but rather a benefit because,
मम दृष्टौ एषा समस्या नास्ति, प्रत्युत लाभः अस्ति, यतः,
Mama dr̥ṣṭau eṣā samasyā nāsti, pratyuta lābhaḥ asti, yataḥ,
¶
The fact is that any book in any language can be translated into another language, even if somewhat imperfectly.
वास्तव्येन कस्यामपि भाषायां किमपि पुस्तकं कस्यामपि अन्यभाषायाम् अनुवादं कर्तुं शक्यते, यद्यपि तत् किञ्चित् वैकल्येन भवति ।
Vāstavyena kasyāmapi bhāṣāyāṁ kimapi pustakaṁ kasyāmapi anyabhāṣāyām anuvādaṃ kartuṃ śakyate, yadyapi tat kiñcit vaikalyena bhavati.
The new method thrives on revealing or exposing the similarities and differences between different languages, thus potentially vastly contributing to the educational experience of the student.
नवीनपद्धतिः भिन्नभाषाणां मध्ये समानतानां भिन्नतानां च प्रस्फोटनेन अथवा उद्घाटनेन प्रचीयते एवं सा सम्भाव्यतया विद्यार्थिनः शैक्षणिकानुभवं भृशम् उपकरोति ।
navīnapaddhatiḥ bhinnabhāṣāṇāṃ madhye samānatānāṃ bhinnatānāṃ ca prasphoṭanena athavā udghāṭanena pracīyate evaṃ sā sambhāvyatayā vidyārthinaḥ śaikṣaṇikānubhavaṃ bhṛśam upakaroti.
The primary goal is not so much serving the targeted language, but rather serving the student’s education.
प्राथमिकलक्ष्यं प्राधान्यात् लक्ष्यभाषायाः सेवा नास्ति, प्रत्युत विद्यार्थिनां शिक्षणसेवा अस्ति ।
prāthamikalakṣyaṁ prādhānyāt lakṣyabhāṣāyāḥ sevā nāsti, pratyuta vidyārthināṁ śikṣaṇasevā asti.
¶
No doubt it is a challenge to the educators, requiring judicious curriculum design.
निःसन्देहम् एतत् शिक्षकेभ्यः आह्वानं भवति, यत् सविवेकं पाठ्यक्रमविधानम् अपेक्षते ।
Niḥsandeham etat śikṣakebhyaḥ āhvānaṁ bhavati, yat savivekaṃ pāṭhyakramavidhānam apekṣate.
It is also important to remember the expectation that curricula need to address the government's needs and perspectives, alongside with those defended by academics and educators in the field, as is customary in most fields of study in most of the world.
एतस्याः अपेक्षायाः स्मरणमपि महत्त्वपूर्णम् अस्ति यत् यथा भूयोमात्रविश्वे अध्ययनस्य अधिकांशक्षेत्रेषु प्रथागतम् अस्ति, पाठ्यक्रमाः क्षेत्रस्थितैः शिक्षाविद्भिः शिक्षकैः च प्रतिपालिताभिः आवश्यकताभिः दृष्टिभिः च सह सर्वकारस्य आवश्यकताः दृष्टयः च विदधतु इति ।
etasyāḥ apekṣāyāḥ smaraṇamapi mahattvapūrṇam asti yat yathā bhūyomātraviśve adhyayanasya adhikāṁśakṣetreṣu prathāgatam asti, pāṭhyakramāḥ kṣetrasthitaiḥ śikṣāvidbhiḥ, śikṣakaiḥ ca pratipālitābhiḥ āvaśyakatābhiḥ dṛṣṭibhiḥ ca saha sarvakārasya āvaśyakatāḥ dṛṣṭayaḥ ca vidadhatu iti.
My answer to the first question is “no.”
प्रथमप्रश्नस्य मम उत्तरम् "न" इति अस्ति ।
Prathamapraśnasya mama uttaram "na" iti asti.
I used Telugu-speaking states as an example to present the concept, as I am most familiar with them.
मया भावनायाः प्रस्तुत्यै उदाहरणरूपेण तेलुगुभाषिराज्ययोः उपयोगः कृतः यतः ताभ्यां सह अधिकं परिचतः अस्मि ।
Mayā bhāvanāyāḥ prastutyai udāharaṇarūpeṇa telugubhāṣirājyayoḥ upayogaḥ kr̥taḥ yataḥ tābhyāṃ saha adhikaṃ paricataḥ asmi.
¶
The teaching model is applicable to other states as well, but I feel that the second question is very sensitive, and a rather tricky one to answer.
इदं शिक्षणप्रतिरूपम् अन्यराज्येभ्यः अपि प्रयोज्यं भवति, परन्तु अहं चिन्तयामि यत्, द्वितीयप्रश्नः अतीव सूक्ष्मः अस्ति, उत्तरं दातुं किञ्चिदिव जटिलः च अस्ति ।
idaṃ Śikṣaṇapratirūpam anyarājyebhyaḥ api prayojyaṁ bhavati, parantu ahaṁ cintayāmi yat, dvitīyapraśnaḥ atīva sūkṣmaḥ asti, uttaraṁ dātuṃ kiñcidiva jaṭilaḥ ca asti.
I venture to answer it only because of the availability of the multi-languaging proposal as developed and presented, and on the premise that one opts to learn a language primarily for one’s own benefit, and secondarily for the nation’s benefit.
परिणतरूपेण प्रदत्तरूपेण च बहुभाषाप्रयोगप्रस्तावस्य उपलभ्यत्वात् एव तथा च जनः मुख्यतः स्वलाभाय गौणतः च राष्ट्रलाभाय कस्याश्चित् भाषायाः पठनं वृणोति इति अस्मात् मूलात् च अहं एतस्य प्रश्नस्य उत्तरं दातुम् उत्सहे ।
pariṇatarūpeṇa pradattarūpeṇa ca bahubhāṣāprayogaprastāvasya upalabhyatvāt eva tathā ca janaḥ mukhyataḥ svalābhāya gauṇataḥ ca rāṣṭralābhāya kasyāścit bhāṣāyāḥ paṭhanaṃ vṛṇoti iti asmāt mūlāt ca ahaṃ etasya praśnasya uttaraṃ dātum utsahe.
¶
My “fairytale” answer is:
मम "परिकथात्मकम्" उत्तरम् अस्ति:
Mama "parikathātmakam" uttaram asti:
Eighty percent of the content will be identical across India; 20% of the content will be devoted to vernacular/local language.
अशीतिप्रतिशतं आधेयं भारते आपार्श्वान्तरात् समानं भविष्यति आधेयस्य २०% प्रादेशिकभाषायै/स्थानीयभाषायै समर्पितं भविष्यति ।
Aśītipratiśataṁ ādheyaṃ bhārate āpārśvāntarāt samānaṃ bhaviṣyati ādheyasya 20% prādeśikabhāṣāyai/sthānīyabhāṣāyai samarpitaṁ bhaviṣyati.
The Telugu part will be replaced by Tamil, Kannada, Malayalam, etc. in respective states.
तेलुगुभाषायाः भागः स्वेषु स्वेषु राज्येषु तमिळ, कन्नडा, मलयाळम् इत्यादिभिः भाषाभिः स्वस्थाने पुनर्निवेशितः भविष्यति ।
Telugubhāṣāyāḥ bhāgaḥ sveṣu sveṣu rājyeṣu tamiḻa, kannaḍā, malayāḻam ityādibhiḥ bhāṣābhiḥ svasthāne punarniveśitaḥ bhaviṣyati.
Each Hindi state will officially and permanently adopt one of the Dravidian (South Indian) languages, as a sister language, by an Act of State Assembly, establishing North-South linguistic bonding.
प्रत्येकं हिन्दीराज्यम् उत्तर-दक्षिणयोः भाषाधारितं सम्बन्धं स्थापयित्वा द्राविडभाषसु (दक्षणिभारतीयासु) एकस्याः भगिनीभाषारूपेण राज्यविधानसभायाः केनापि अधिनियमेन आधिकारिकतया, स्थायितया च अङ्गीकारं करिष्यति ।
Pratyekaṁ hindīrājyam uttara-dakṣiṇayoḥ bhāṣādhāritaṁ sambandhaṁ sthāpayitvā drāviḍanabhāṣasu (dakṣaṇibhāratīyāsu) ekasyāḥ bhaginībhāṣārūpeṇa rājyavidhānasabhāyāḥ kenāpi adhiniyamena ādhikārikatayā, sthāyitayā ca aṅgīkāraṁ kariṣyati.
Picture the linguistic landscape if ten of Hindi States/Territories would adopt different South Indian languages as sister languages.
यदि दश हिन्दीराज्यानि/क्षेत्राणि च भिन्नानां दक्षिणभारतीयानां भाषाणां भगिनीभाषारूपेण अङ्गीकारं कुर्युः, तर्हि भाषिकभूप्रदेशं मनसा कल्पयताम् ।
Yadi daśa hindīrājyāni/kṣetrāṇi ca bhinnānāṁ dakṣiṇabhāratīyānāṁ bhāṣāṇāṁ bhaginībhāṣārūpeṇa aṅgīkāraṁ kuryuḥ, tarhi bhāṣikabhūpradeśaṃ manasā kalpayatām.
Imagine children, for example, in Himachal Pradesh learning Telugu, in Madhya Pradesh Malayalam, in Jharkhand Kannada, and in Uttar Pradesh Tamil.
उदाहरणार्थं हिमाचलप्रदेशे तेलुगुपठतां, मध्यप्रदेशे मलयाळम्-पठतां, झारखण्डे कन्नडा-पठतां, उत्तरप्रदेशे तमिळ-पठतां च बालानां कल्पनां करोतु ।
Udāharaṇārthaṁ himācalapradeśe telugupaṭhatāṁ, madhyapradeśe malayāḻam-paṭhatāṁ, jhārakhaṇḍe kannaḍā-paṭhatāṁ, uttarapradeśe tamiḻa-paṭhatāṁ ca bālānāṁ kalpanāṁ karotu.
Imagine reciprocal student excursions taking place annually between sisterly bonded North-South states.
भगिन्यः इव संनिबद्धानां उत्तर-दक्षिणराज्यानां मध्ये प्रतिवर्षं घटमानानां परस्परविद्यार्थिभ्रमणानां कल्पनां करोतु ।
bhaginyaḥ iva saṃnibaddhānāṃ uttara-dakṣaṇirājyānāṃ madhye prativarṣaṃ ghaṭamānānāṃ parasparavidyārthibhramaṇānāṃ kalpanāṁ karotu.
That would be profound and historic.
तत् गहनं, ऐतिहासिकं च भविष्यति ।
Tat gahanaṁ, aitihāsikaṁ ca bhaviṣyati.
¶
In the past, it may not have been just a matter of lacking the will to learn, but also lacking the effective methodology.
अतीते एतत् केवलम् अध्ययनेच्छायाः अभावस्य प्रसङ्गः एव न भूतः स्यात्, अपि तु साधिकायाः कार्यप्रणाल्याः अपि अभावस्य प्रसङ्गः भूतः स्यात् ।
Atīte etat kevalam adhyayanecchāyāḥ abhāvasya prasaṅgaḥ eva na bhūtaḥ syāt, api tu sādhikāyāḥ kāryapraṇālyāḥ api abhāvasya prasaṅgaḥ bhūtaḥ syāt.
Availability of a multi-languaging system of teaching is likely to make such a“fairytale” real and practicable―only if desired or wanted.
शिक्षणस्य बहुभाषाप्रयोगपद्धतेः उपलभ्यता प्रायेण एतादृशीं "परिकथां" वास्तविकां साध्यां च कुर्यात् – केवलं यदि वाञ्छितम् अथवा प्रार्थितम् ।
Śikṣaṇasya bahubhāṣāprayogapaddhateḥ upalabhyatā prāyeṇa etādr̥śīṁ "parikathāṁ" vāstavikāṃ sādhyāṃ ca kuryāt - kevalaṃ yadi vāñchitam athavā prārthitam.
Fairytale or non-fairytale, in final analysis, these are necessarily political and governmental decisions to be made by respective states, and that includes Telangana and Andhra Pradesh.
परिकथा भवतु अथवा अपरिकथा अन्तिमे विश्लेषणे एते आवश्यकतया इतरेतरराज्यैः करणीयाः राजनैतिकाः, सर्वकारीयाः च निर्णयाः भवन्ति, यत्र तेलङ्गाणाराज्यं, आन्ध्रप्रदेशराज्यं च अन्तर्भवतः ।
parikathā bhavatu athavā aparikathā antime viśleṣaṇe ete āvaśyakatayā itaretararājyaiḥ karaṇīyāḥ rājanaitikāḥ, sarvakārīyāḥ ca nirṇayāḥ bhavanti, yatra telaṅgāṇārājyaṁ, āndhrapradeśarājyaṁ ca antarbhavataḥ.
Absolutely, it needs to be validated.
निश्चितम्, एतस्य प्रमाणीकरणम् आवश्यकं भवति ।
Niścitam, etasya pramāṇīkaraṇam āvaśyakaṃ bhavati.
The whole method is conceived in the spirit of scientific inquiry.
सम्पूर्णा पद्धतिः वैज्ञानिकपरीक्षणस्य भावनया परिकल्पिता अस्ति ।
Sampūrṇā paddhatiḥ vaijñānikaparīkṣaṇasya bhāvanayā parikalpitā asti.
It is undoubtedly a long-term project.
निःसंशयम् एषः दीर्घकालीनः प्रकल्पः अस्ति ।
niḥsaṃśayam eṣaḥ dīrghakālīnaḥ prakalpaḥ asti.
Obviously, it is not possible at the beginning.
स्पष्टं, प्रारम्भे एतत् असम्भवम् अस्ति ।
spaṣṭaṃ, prārambhe etat asambhavam asti.
So an appropriate way would be to get things ready for the first standard, then prepare for the second standard during that year so that they would be ready when this batch goes to the next standard.
अतः समुचितः मार्गः भवेत् यत् प्रथमकक्षार्थं विषयाणां सज्जीकरणं भवेत् ततः तस्मिन् वर्षे द्वितीयकक्षार्थं सज्जीकरणं येन यदा एषः गणः अग्रिमकक्षां गच्छति तदा ते सज्जीकृताः भवेयुः ।
ataḥ samucitaḥ mārgaḥ bhavet yat prathamakakṣārthaṃ viṣayāṇāṃ sajjīkaraṇaṃ bhavet tataḥ tasmin varṣe dvitīyakakṣārthaṃ sajjīkaraṇaṃ yena yadā eṣaḥ gaṇaḥ agrimakakṣāṃ gacchati tadā te sajjīkṛtāḥ bhaveyuḥ.
Typically, for such complex and important projects, feedback from the participants often leads to improvement.
सामान्यतः एतादृशेभ्यः जटिलेभ्यः महत्त्वपू्णेभ्यः च प्रकल्पेभ्यः प्रतिभागिभ्यः प्रतिक्रिया बहुशः श्रेयस्त्वं प्रति नयति ।
Sāmānyataḥ, etādr̥śebhyaḥ jaṭilebhyaḥ, mahattvapūṇebhyaḥ ca prakalpebhyaḥ pratibhāgibhyaḥ pratikriyā bahuśaḥ śreyastvaṃ prati nayati.
I would completely agree.
अहं पूर्णतया संमतः अस्मि ।
ahaṁ pūrṇatayā saṃmataḥ asmi.
I believe in the effectiveness of a multimedia approach to teaching.
अहं शिक्षणार्थं बहुमाध्यमद्वारा उपक्रमस्य साधकतायां विश्वासं करोमि ।
Ahaṁ śikṣaṇārthaṁ bahumādhyamadvārā upakramasya sādhakatāyāṃ viśvāsaṁ karomi.
To take it one step further, Bollywood and Tollywood, two of India’s colossal movie industry resources, have produced some of the finest lyrics and haunting melodies.
एतत् एकसोपानम् अग्रे नेतुं भारतस्य सुमहत्चलच्चित्रोद्योगस्य द्वे साधनसम्पत्ती बोलीवुड, टोलीवुड च कतिपयान् अनुत्तमान् गीतशब्दान् अविस्मरणीयान् रागान् च सृष्टवन्तौ स्तः ।
Etat ekasopānam agre netuṁ bhāratasya sumahatcalaccitrodyogasya dve sādhanasampattī bolīvuḍa, ṭolīvuḍa ca katipayān anuttamān gītaśabdān avismaraṇīyān rāgān ca sṛṣṭavantau staḥ.
However untraditional it may sound, I would wholeheartedly propose carefully identifying select Bollywood and Tollywood songs of different genres, as appropriate for the standard (class), and having the lyrics elegantly translated into four other languages and singing them to the original tune by the students.
एतत् कियदपि असाम्प्रदायिकं प्रतिभायात्, परन्तु अहं सर्वभावेन प्रस्तावं करिष्यामि यत्, कक्षाभ्यः (वर्गेभ्यः) यथार्हं विभिन्नशैलीनां सर्वोत्तमानां बोलीवुड-टोलीवुड-गीतानां सावधानम् अभिज्ञानं भवेत्, तेषां गीतशब्दानां सुचारुतया चतसृषु अन्यभाषासु अनुवादः भूत्वा विद्यार्थिभिः तेषां मूलरागानुसारं गानं भवेत् ।
etat kiyadapi asāmpradāyikaṃ pratibhāyāt, parantu ahaṁ sarvabhāvena prastāvaṁ kariṣyāmi yat, kakṣābhyaḥ (vargebhyaḥ) yathārhaṃ vibhinnaśailīnāṁ sarvottamānāṃ bolīvuḍa-ṭolīvuḍa-gītānāṁ sāvadhānam abhijñānaṃ bhavet, teṣāṁ gītaśabdānāṁ sucārutayā catasr̥ṣu anyabhāṣāsu anuvādaḥ bhūtvā vidyārthibhiḥ teṣāṁ mūlarāgānusāraṁ gānaṁ bhavet.
Learning multiple languages could not be faster or more fun.
अनेकभाषाणाम् अध्ययनम् एतस्मात् त्वरितरम् अथवा अधिकानन्ददायकं न भवितुम् अर्हति ।
Anekabhāṣāṇām adhyayanam etasmāt tvaritaram athavā adhikānandadāyakaṁ na bhavitum arhati.
Might it be only a matter of time before we’re all asking ourselves why this wasn’t done in yesteryears?
किं यावन्न वयं सर्वे आत्मानं पृच्छामः यत् एतत् अतीतवर्षेषु किमर्थं न कृतम् इति एतत् तावत् कालास्पदम् एव भवेत् ?
kiṃ yāvanna vayaṃ sarve ātmānaṃ pṛcchāmaḥ yat etat atītavarṣeṣu kimarthaṃ na kṛtam iti etat tāvat kālāspadam eva bhavet?
In closing: समापने: Samāpane:
Envision the future in which every citizen of India converses in five languages just as effortlessly as they are using smartphones today.
तस्य भविष्यस्य कल्पनां करोतु, यस्मिन् भारतस्य प्रत्येकं नागरिकः पञ्चभाषासु तथैव विनायासं सम्भाषणं करोति यथा ते अद्य पटुदूरभाषस्य उपयोगं कुर्वन्ति ।
Tasya bhaviṣyasya kalpanāṁ karotu, yasmin bhāratasya pratyekaṁ nāgarikaḥ pañcabhāṣāsu tathaiva vināyāsaṃ sambhāṣaṇaṁ karoti, yathā te adya paṭudūrabhāṣasya upayogaṁ kurvanti.
Recall that not too long ago only a privileged minority of Indians had access to the telephone.
अचिरेण भारतीयेषु विशेषाधिकारयुक्ताः अल्पसङ्ख्यकाः जनाः एव दूरभाषस्य अभिगमं भुक्तवन्तः इति स्मर्यताम् ।
acireṇa bhāratīyeṣu viśeṣādhikārayuktāḥ alpasaṅkhyakāḥ janāḥ eva dūrabhāṣasya abhigamaṃ bhuktavantaḥ iti smaryatām.
Technology democratized such privilege and reversed the situation forever.
प्रौद्योगिक्या एतादृशस्य विशेषाधिकारस्य लोकतन्त्रीकरणं कृत्वा सर्वदा परिस्थितेः पूर्णपरिवर्तनं कृतम् ।
Praudyogikyā etādr̥śasya viśeṣādhikārasya lokatantrīkaraṇaṁ kr̥tvā sarvadā paristhiteḥ pūrṇaparivartanaṁ kr̥tam.
A similar situation has existed, I presume, forever, that only a privileged community of Indians has had access to the treasures of a language like Sanskrit.
अहं मन्ये यत् एतादृशी एव परिस्थितिः सर्वदा विद्यमाना आसीत् यत् भारतीयेषु केवलम् एकः विशेषाधिकारयुक्तः समुदायः संस्कृतभाषायाः निधीनाम् अभिगमं भुक्तवान् अस्ति इति ।
ahaṁ manye yat etādr̥śī eva paristhitiḥ sarvadā vidyamānā āsīt yat bhāratīyeṣu kevalam ekaḥ viśeṣādhikāraḥ samudāyaḥ saṁskr̥tabhāṣāyāḥ nidhīnām abhigamaṃ bhuktavān asti iti.
The multi-languaging proposal is likely to change this situation, and produce more poets, artists, scholars and scientists originating from all communities of India, and to have these professions valued more than ever before.
बहुभाषाप्रयोगस्य प्रस्तावः प्रायेण एतस्याः परिस्थित्याः परिवर्तनं कृत्वा भारतस्य सर्वसमुदायप्रभवाणां अधिकानां कवीनां, कलाकाराणां, विदुषां, वैज्ञानिकानां च सृष्टिं कुर्यात्, एतान् व्यवसायान् पूर्वापेक्षया अधिकान् बहुमानितान् च कुर्यात् ।
bahubhāṣāprayogasya prastāvaḥ prāyeṇa etasyāḥ paristhityāḥ parivartanaṃ kṛtvā bhāratasya sarvasamudāyaprabhavāṇāṃ adhikānāṃ kavīnāṃ, kalākārāṇāṃ, viduṣāṃ, vaijñānikānāṃ ca sṛṣṭiṃ kuryāt, etān vyavasāyān pūrvāpekṣayā adhikān bahumānitān ca kuryāt.
You can further expect the proposal to engender a positive change in the tenor of social and civil discourse.
भवान् अग्रे आशां कर्तुं शक्नोति यत् प्रस्तावः सामाजिकस्य नागरिकसम्बद्धस्य च संलापस्य अन्वये हितकरं परिवर्तनं जनयिष्यति इति ।
bhavān agre āśāṃ kartuṃ śaknoti yat prastāvaḥ sāmājikasya nāgarikasambaddhasya ca saṃlāpasya anvaye hitakaraṃ parivartanaṃ janayiṣyati iti.
You may therefore consider that having access to multi-languaging education is a precious gift, a right and a privilege, just as you would have thought about having access to the telephone at one time.
अतः भवान् एवं विचारं कर्तुं शक्नुयात् यत्, बहुभाषाप्रयोगशिक्षां प्रति अभिगमप्राप्तिः एकः अमूल्यः उपहारः अस्ति, एकः अधिकारः एकः विशेषाधिकारश्च अस्ति, यथा कदाचित् भवता दूरभाषस्य अभिगमप्राप्तेः विषये चिन्तितं स्यात् ।
Ataḥ bhavān evaṃ vicāraṁ kartuṁ śaknuyāt yat, bahubhāṣāprayogaśikṣāṃ prati abhigamaprāptiḥ ekaḥ amūlyaḥ upahāraḥ asti, ekaḥ adhikāraḥ, viśeṣādhikāraśca asti, yathā kadācit bhavatā dūrabhāṣasya abhigamaprāpteḥ viṣaye cintitaṃ syāt.
You should be fighting for such educational opportunity and flying with it, rather than resisting it.
वरं भवद्भिः एतादृशेभ्यः शैक्षणिकेभ्यः अवसेरभ्यः सङ्घर्षः करणीयः भवति, अनेन सह डयनीयं भवति न च एतस्य विरोधम् ।
varaṃ bhavadbhiḥ etādṛśebhyaḥ śaikṣaṇikebhyaḥ avaserabhyaḥ saṅgharṣaḥ karaṇīyaḥ bhavati, anena saha ḍayanīyaṃ bhavati na ca etasya virodham.
No equality among a country’s citizens is conceivable without first ensuring or achieving linguistic equality.
प्रप्रथमं भाषाणां समानतायाः दृढीकरणम् अथवा प्राप्तिं विना देशस्य नागरिकेषु समानता विभाव्या न भवति ।
Praprathamaṁ bhāṣāṇāṁ samānatāyāḥ dṛḍhīkaraṇam athavā prāptiṁ vinā deśasya nāgarikeṣu samānatā vibhāvyā na bhavati.
It's so fundamental—it's important.
एतत् अतीव मौलिकम् अस्ति— एतत् महत्त्वपूर्णम् अस्ति ।
Etat atīva maulikam asti— etat mahattvapūrṇam asti.
¶
Jai Hind. Jai World.
जय हिन्द । जय विश्वम् ।
Jaya hinda. Jaya viśvam.
¶
Acknowledgments स्वीकृतयः Svīkr̥tayaḥ
¶
My many thanks are due to Mr. Mohammad Janimia, retired high school teacher, Nadigudem, Telangana, and Professor Niranjan V. Joshi, professor emeritus, Indian Institute of Science (IISc), Bengaluru, Karnataka, for helpful and stimulating discussion in preparing the FAQs.
बहुलमर्थितप्रश्नानां रचनायाम् उपकारकप्रेरणादायकचर्चायै श्री मोहम्मद जनिमिया, सेवानिवृत्तः प्रौढशालायाः शिक्षकः, नडिगूडेम, तेलङ्गानाराज्यं, प्राध्यापकः निरञ्जन वी. जोशी, प्राध्यापकः एमिरिटस (पदवीनिवृत्तः धृतोपाधिः), इण्डियन् इन्स्टिटूट् आफ् सैंस् (IISc), बेङ्गलूरु, कर्नाटकराज्यं, इत्येतयोः मम बहुधन्यवादाः देयाः।
bahulamarthitapraśnānāṃ racanāyām upakārakapreraṇādāyakacarcāyai śrī mohammada janimiyā, sevānivr̥ttaḥ prauḍhaśālāyāḥ śikṣakaḥ, naḍigūḍema, telaṅgānārājyaṁ, prādhyāpakaḥ nirañjana vī. jośī, prādhyāpakaḥ emiriṭasa (padavīnivṛttaḥ dhṛtopādhiḥ), iṇḍiyan insṭiṭūṭ āph saiṃs (IISc), beṅgalūru, karnāṭakarājyaṁ, ityetayoḥ mama bahudhanyavādāḥ deyāḥ.
Mohammad was my schoolmate at ZPHS Noothankal, and Niranjan was a fellow research student at IISc.
मोहम्मदः ZPHS नूतङ्कल् इत्यत्र मम सहपाठी आसीत्, निरञ्जनश्च IISc इत्यत्र सहशोधार्थी च आसीत् ।
Mohammadaḥ ZPHS nūtaṅkal ityatra mama sahapāṭhī āsīt, nirañjanaśca IISc ityatra sahaśodhārthī ca āsīt.
These are two individuals in my life with whom I have enjoyed uninterrupted friendship throughout the years as long as I’ve known them.
मम जीवने एतौ जनौ स्तः, याभ्यां सह मया वर्षाणि यावत् अभिन्नमित्रतायाः आनन्दः अनुभूतः, यावत्कालम् अहं तौ ज्ञातवान् अस्मि ।
Mama jīvane etau janau staḥ, yābhyāṁ saha mayā varṣāṇi yāvat abhinnamitratāyāḥ ānandaḥ anubhūtaḥ, yāvatkālam ahaṁ tau jñātavān asmi.
They have always been there to help, to debate and discuss, for which I am grateful.
तौ सर्वदा साहाय्यार्थं, विवादाय, चर्चायै च, उपस्थितौ आस्तां यस्य कृते अहं कृतज्ञः अस्मि ।
Tau sarvadā sāhāyyārthaṃ , vivādāya, carcāyai ca, upasthitau āstāṃ yasya kr̥te ahaṁ kr̥tajñaḥ asmi.
¶
Finally, my appreciation is due to Dr. Teresa Valdez, Director of the Language Center, Head of the Portuguese Program, Department of Modern Languages and Cultures, University of Rochester, Rochester, NY.
अन्ते रोचेस्टर, एन्वै इत्यत्र रोचेस्टर-विश्वविद्यालयस्य आधुनिकभाषाणां, आधुनिकसंस्कृतीनां च विभागस्य भाषा केन्द्रस्य निदेशिकायै, पुर्तगाली-कार्यक्रमस्य अध्यक्षायै, डाक्टर् टेरेसा वाल्डेझ महोदयायै मम प्रशंसा देया ।
ante rocesṭara, envai ityatra rocesṭara-viśvavidyālayasya ādhunikabhāṣāṇāṃ, ādhunikasaṃskṛtīnāṃ ca vibhāgasya bhāṣā kendrasya nideśikāyai, purtagālī-kāryakramasya adhyakṣāyai, ḍākṭar ṭeresā vālḍejha mahodayāyai mama praśaṃsā deyā.
Dr. Valdez graciously reviewed the entire proposal and made valuable suggestions.
डाक्टर् वाल्डेझ महोदया प्रसन्नतया सम्पूर्णस्य प्रस्तावस्य समीक्षां कृतवती, अमूल्यान् प्रबोधान् दत्तवती च ।
ḍākṭar vālḍejha mahodayā prasannatayā sampūrṇasya prastāvasya samīkṣāṁ kr̥tavatī, amūlyān prabodhān dattvatī ca.